ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਪੰਡਿਤ ਸ਼ਿਵਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ: ਉਹ ਮਹਾਨ ਸੰਗੀਤ ਸਾਧਕ ਜਿਸ ਨੇ ਸੰਤੂਰ ਨੂੰ ਕਲਾਸੀਕਲ ਬਣਾਇਆ
ਪੀਐਮ ਮੋਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ- ਮੈਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਯਾਦ ਹੈ ਉਹ ਮੁਲਾਕਾਤ
ਪੰਡਤ ਸ਼ਿਵਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਜਾਣ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਸਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਖੋਖਲਾ : ਮਮਤਾ ਬਨਰਜੀ
ਦੀਪਕ ਗਰਗ
ਮੁੰਬਈ 11 ਮਈ 2022- ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਤੂਰ ਵਾਦਕ ਪੰਡਿਤ ਸ਼ਿਵਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ ਨਹੀਂ ਰਹੇ। ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਮੋਢੀ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਰੀਪ੍ਰਸਾਦ ਚੌਰਸੀਆ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੰਗੀਤ ਬਹੁਤ ਬੁਲੰਦ ਹੈ। ਪੰਡਿਤ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਮੰਗਲਵਾਰ ਸਵੇਰੇ ਮੁੰਬਈ 'ਚ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਸ਼ਰਮਾ 84 ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਦਿਨੇਸ਼ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ ਮੌਤ ਸਵੇਰੇ 8.30 ਵਜੇ ਤੋਂ 8.30 ਵਜੇ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਪਾਲੀ ਹਿੱਲ, ਮੁੰਬਈ ਸਥਿਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ 'ਤੇ ਹੋਈ। ਅਗਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭੋਪਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਉਹ ਕਿਡਨੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਵੀ ਪੀੜਤ ਸਨ।
ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੂਤਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ, 'ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪਿਆ। ਉਹ ਠੀਕ ਸਨ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਭੋਪਾਲ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਉਹ ਬਕਾਇਦਾ ਡਾਇਲਸਿਸ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਸੀ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਨਿਯਮਤ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੇ ਪਤਨੀ ਮਨੋਰਮਾ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ ਰਾਹੁਲ ਅਤੇ ਰੋਹਿਤ ਛੱਡ ਗਏ ਹਨ। ਪੀਐਮ ਮੋਦੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮਮਤਾ ਬੈਨਰਜੀ ਤੱਕ ਕਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਸਤੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ 'ਤੇ ਸੋਗ ਜਤਾਇਆ ਹੈ।
https://twitter.com/narendramodi/status/1523927993848107010?t=APMlHOVJxPCnerD73Yf4rw&s=19
'ਸਿਲਸਿਲਾ', 'ਚਾਂਦਨੀ,' ਦਾਰ ਅਤੇ 'ਲਮਹੇ' ਵਰਗੀਆਂ ਸਦਾਬਹਾਰ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਿਵ-ਹਰੀ ਜੋੜੀ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੰਡਿਤ ਸ਼ਿਵਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ, ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ। ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਤਾਬਿਕ ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਵਰਗੇ ਸਨਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਪੰਡਿਤ ਸ਼ਿਵਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਉਹ ਦਿਨ ਵੀ ਦੇਖੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੇਬ 'ਚ ਸਿਰਫ ਇਕ ਆਨਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਖਾਣ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਖੁਦ ਸ਼ਿਵਕੁਮਾਰ ਨੇ ਇਕ ਇੰਟਰਵਿਊ 'ਚ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਪੰਡਿਤ ਸ਼ਿਵਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ ਉਦੋਂ ਮਹਿਜ਼ 18 ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ ਜਦੋਂ ਉਹ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਹਰਿਦਾਸ ਸੰਗੀਤ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸੰਤੂਰ ਵਜਾਉਣ ਆਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵੀ. ਸ਼ਾਂਤਾਰਾਮ ਨੂੰ ਇਹ ਇੰਨਾ ਪਸੰਦ ਆਇਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਫਿਲਮ 'ਝਨਕ ਝਨਕ ਪਾਇਲ ਬਾਜੇ' ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਦੇਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ। ਸ਼ਿਵਕੁਮਾਰ ਜੀ ਨੇ ਫਿਲਮ ਦੇ ਇੱਕ ਸੀਨ ਲਈ ਬੈਕਗਰਾਊਂਡ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ. ਸ਼ਾਂਤਾਰਾਮ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਫ਼ਿਲਮ 'ਤੂਫ਼ਾਨ ਔਰ ਦੀਆ' ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਕੇ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਠੁਕਰਾ ਕੇ ਜੰਮੂ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ।
ਪੰਡਿਤ ਸ਼ਿਵਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂਦੇ ਪਿਤਾ ਉਮਾ ਦੱਤ ਸ਼ਰਮਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਰੇਡੀਓ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਦਿਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਸ਼ਿਵਕੁਮਾਰ ਖੁਦ ਕੁਝ ਹੋਰ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪਿਓ-ਪੁੱਤ ਵਿਚਾਲੇ ਤਕਰਾਰ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵਕੁਮਾਰ ਆਪਣੇ ਸੰਤੂਰ ਅਤੇ ਜੇਬ 'ਚ ਸਿਰਫ 500 ਰੁਪਏ ਲੈ ਕੇ ਘਰ ਛੱਡ ਕੇ ਮੁੰਬਈ ਆ ਗਏ।
ਸ਼ਿਵਕੁਮਾਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਸੀ, "ਮੁੰਬਈ ਆ ਕੇ ਮੈਂ ਕੰਮ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗਾ। ਦਿਨ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਆਏ ਕਿ ਮੇਰੀ ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਆਨਾ ਬਚਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਖਾਣ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮੈਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਸਹਾਰਾ ਦੇਣ ਲਈ ਤਬਲਾ ਵਜਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਸੰਤੂਰ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਦੀ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਆਲੋਚਨਾ ਕਾਰਣ ਉਥੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਮਿਲਣਾ ਔਖਾ ਸੀ। ਨੀਵੇਂ ਪੱਧਰ ਦੇ ਫਿਲਮ ਅਸਾਈਨਮੈਂਟ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਉੱਥੇ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।
ਸ਼ਿਵਕੁਮਾਰ ਜੀ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਬੰਸਰੀ ਵਾਦਕ ਹਰੀਪ੍ਰਸਾਦ ਚੌਰਸੀਆ ਅਤੇ ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਜਦੋਂ ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1981 'ਚ 'ਸਿਲਸਿਲਾ' ਆਫਰ ਕੀਤੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੁਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਇੰਨਾ ਹਿੱਟ ਸਾਬਤ ਹੋਵੇਗਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਯਸ਼ ਜੀ ਨਾਲ 'ਫਾਸਲੇ', 'ਵਿਜੇ', 'ਚਾਂਦਨੀ', 'ਲਮਹੇ', 'ਪਰੰਪਰਾ' ਅਤੇ ' 'ਡਰ' ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਰਮੇਸ਼ ਤਲਵਾਰ ਦੀ ਫਿਲਮ ਸਾਹਿਬਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਦਿੱਤਾ।
ਪੰਡਿਤ ਸ਼ਿਵਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ 1993 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿਰਫ ਇਕ ਫਿਲਮ ਚਾਰ ਦਿਨ ਕੀ ਚਾਂਦਨੀ ਹੀ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਦੱਸਦੇ ਹੋਏ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ, "ਫਿਲਮ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੇਕਰਸ ਦੀ ਸੋਚ ਅਤੇ ਪਰੀਖਿਆ 'ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਸੰਗੀਤ 'ਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੌਲਾ-ਰੱਪਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਕਿੱਥੇ ਹਨ ?
ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਨੂੰ ਅਮਿਤਾਭ ਬੱਚਨ ਦੀ ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸ਼ਰਮਾ, ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਦਿੱਖ ਕਾਰਨ, ਅਕਸਰ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਨੇ ਖੁਦ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 22 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਖਵਾਜਾ ਅਹਿਮਦ ਅੱਬਾਸ ਦੁਆਰਾ 'ਸਾਤ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ' ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਫੈਸਲੇ 'ਤੇ ਕਦੇ ਪਛਤਾਵਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।
https://twitter.com/MamataOfficial/status/1523926699447963649?t=cMiULG5_a6hDNebC9W-zQQ&s=19
ਗਜ਼ਲ ਗਾਇਕ ਪੰਕਜ ਉਧਾਸ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਸਲੀਮ ਮਰਚੈਂਟ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰਾ ਸ਼ਬਾਨਾ ਆਜ਼ਮੀ ਨੇ ਵੀ ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ 'ਤੇ ਸੋਗ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ। ਉਧਾਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਰਤਨ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ, ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ ਸ਼੍ਰੀ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ ਜੀ ਸੰਤੂਰ ਕਲਾਕਾਰ... ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਘਾਟਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਿਲੇ।'
https://twitter.com/Pankajkudhas/status/1523934224612749312?t=mD0yz0tkN8xaAxKMSShFzQ&s=19