ਈਰਖਾ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤਾ ਡਰ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ-ਅਮਰਜੀਤ ਟਾਂਡਾ 
ਈਰਖਾ ਸਾੜਾ, ਜਲਨ, ਦੁਖ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਜਾਂ ਸੁਖੀ ਵੇਖ ਕੇ ਸਾਬਤ ਨਾ ਰਹਿਣਾ, ਵੈਰ, ਦੁਸ਼ਮਨੀ, ਈਰਖਾ ਦੇ ਭਾਂਬੜ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਸੁਰੱਖਿਆ, ਡਰ, ਅਤੇ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜਾਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਸਾਪੇਖਿਕ ਘਾਟ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਜਾਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਈਰਖਾ ਜਾਂ ਸਾੜਾ ਇੱਕ ਵਲਵਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭੈ, ਡਰ ਅਤੇ ਤੌਖ਼ਲੇ ਵਰਗੇ ਉਹਨਾਂ ਇਨਕਾਰੀ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਜਾਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਕੋਲ਼ੋਂ ਵਡਮੁੱਲੀ ਚੀਜ਼ ਖੋਹੇ ਜਾਣ ਦਾ ਖ਼ਦਸ਼ਾ।
ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਈਰਖਾ।
ਈਰਖਾ ਰਾਤ ਦੀਆਂ ਨੀਂਦਾਂ ਦੀ
ਤਿੜਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ
ਜਾਂ ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਸੇਕ
ਈਰਖਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਾਂ ਵੱਧ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੁੱਸਾ, ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ, ਅਯੋਗਤਾ, ਬੇਵੱਸੀ ਜਾਂ ਨਫ਼ਰਤ।
ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਅਰਥ ਵਿੱਚ, ਈਰਖਾ ਈਰਖਾ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਦੋਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਬਣ ਗਏ ਹਨ, ਈਰਖਾ ਹੁਣ ਸਿਰਫ਼ ਈਰਖਾ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਵੀ ਲੈ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਉਲਝ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇੱਕੋ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਈਰਖਾ ਇੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਭਾਵਨਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ੱਕ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਗੁੱਸੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਡਰ ਅਤੇ ਅਪਮਾਨ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਹ ਹਰ ਉਮਰ, ਲਿੰਗ ਅਤੇ ਜਿਨਸੀ ਝੁਕਾਅ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਦੋਂ ਉਤਸੁਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਤੀਜੀ ਧਿਰ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਕੀਮਤੀ ਰਿਸ਼ਤੇ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਖ਼ਤਰਾ ਅਸਲੀ ਜਾਂ ਕਾਲਪਨਿਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਅਸੀਂ ਈਰਖਾ ਕਿਉਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ
ਈਰਖਾ ਬਾਰੇ ਅਕਸਰ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਸੋਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ: ਇੱਕ ਬੁਆਏਫ੍ਰੈਂਡ ਜੋ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਮਰਦਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵਰਜਦਾ ਹੈ, ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਜਾਂ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਜੋ ਆਪਣੀ ਪੁਰਾਣੀ ਫਰਿੰਡ ਨੂੰ ਫੇਸਬੁੱਕ 'ਤੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਸਾਥੀ ਨਾਲ ਤਸਵੀਰਾਂ ਪੋਸਟ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦਾ।
ਪਰ ਇਹ ਭਾਵਨਾ ਲਗਭਗ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ - ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਧਿਆਨ ਲਈ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਸਤਿਕਾਰਤ ਬੌਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਹਿਕਰਮੀਆਂ ਤੱਕ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਈਰਖਾ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਅਨੁਭਵ ਹੈ, ਵਿਕਾਸਵਾਦੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀ ਇਸਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਵਾਲੀ ਭਾਵਨਾ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਭਾਵਨਾ ਵਜੋਂ ਮੰਨਦੇ ਹਨ -
ਇੱਕ ਸੰਕੇਤ ਜਾਂ ਜਾਗਣ ਦੀ ਕਾਲ ਵਜੋਂ ਕਿ ਇੱਕ ਕੀਮਤੀ ਰਿਸ਼ਤਾ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਜਾਂ ਦੋਸਤ ਦੇ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਈਰਖਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਭਾਵਨਾ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਮਾਜਿਕ ਬੰਧਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਵਿਵਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।
ਇੰਨੀ ਈਰਖਾ ਕਿਉਂ ਹੈ?
ਖੋਜ ਨੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਈਰਖਾ ਦੇ ਕਈ ਮੂਲ ਕਾਰਨਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਸਵੈ-ਮਾਣ, ਉੱਚ ਤੰਤੂ-ਵਿਗਿਆਨ, ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਸਾਥੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਮਾਲਕੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਤਿਆਗ ਦਾ ਡਰ ਵੀ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰੇਰਕ ਹੈ।
ਕੀ ਮਰਦ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਈਰਖਾ ਕਰਦੇ ਹਨ?
ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੋਵੇਂ ਈਰਖਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਸਬੂਤ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ, ਮਰਦ ਜਿਨਸੀ ਬੇਵਫ਼ਾਈ (ਅਸਲੀ ਜਾਂ ਸਮਝੀ ਜਾਂਦੀ) ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਈਰਖਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਬੇਵਫ਼ਾਈ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਈਰਖਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਲਾਹਿ ਪਰਦਾ ਠਾਕੁਰੁ ਜਉ ਭੇਟਿਓ ਤਉ ਬਿਸਰੀ ਤਾਤਿ ਪਰਾਈ ॥੩॥
ਜਿਸ ਦੀ ਬਰਕਤਿ ਨਾਲ ਜਦੋਂ ਤੋਂ (ਮੇਰੇ ਅੰਦਰੋਂ ਹਉਮੈ ਦਾ) ਪਰਦਾ ਲਾਹ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਪਿਆਰਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਤਦੋਂ ਤੋਂ (ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿਚੋਂ) ਪਰਾਈ ਈਰਖਾ ਵਿਸਰ ਗਈ ਹੈ ।
ਚੱਲਦਾ
-
ਅਮਰਜੀਤ ਟਾਂਡਾ , writer
drtanda193@gmail.com
Disclaimer : The opinions expressed within this article are the personal opinions of the writer/author. The facts and opinions appearing in the article do not reflect the views of Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media. Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media does not assume any responsibility or liability for the same.