Health Alert : ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵੀ ਹਨ ਇਹ 5 ਲੱਛਣ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਕਰਵਾਓ Liver ਦੀ ਜਾਂਚ, ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ Fatty Liver
Babushahi Bureau
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 3 ਅਕਤੂਬਰ, 2025: ਅੱਜ ਦੀ ਭੱਜ-ਦੌੜ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਖਰਾਬ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਬਿਮਾਰੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਲਪੇਟ ਵਿੱਚ ਲੈ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਹੈ ਫੈਟੀ ਲਿਵਰ (Fatty Liver)। ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ 'ਖਾਮੋਸ਼' ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਲੱਛਣ ਅਕਸਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੇ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਇਸ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਇਹ ਲਿਵਰ ਸਿਰੋਸਿਸ (Cirrhosis) ਅਤੇ ਲਿਵਰ ਕੈਂਸਰ (Liver Cancer) ਵਰਗੀਆਂ ਜਾਨਲੇਵਾ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਰ ਤਿੰਨ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਫੈਟੀ ਲਿਵਰ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਸਿਹਤ ਚਿੰਤਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਫੈਟੀ ਲਿਵਰ ਉਹ ਸਥਿਤੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਲਿਵਰ (ਜਿਗਰ) ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਫੈਟ ਯਾਨੀ ਚਰਬੀ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਫੈਟ ਹੋਣਾ ਆਮ ਹੈ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਇਹ ਲਿਵਰ ਦੇ ਭਾਰ ਦਾ 5% ਤੋਂ 10% ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਫੈਟੀ ਲਿਵਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ: ਅਲਕੋਹਲਿਕ ਫੈਟੀ ਲਿਵਰ, ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਨਾਨ-ਅਲਕੋਹਲਿਕ ਫੈਟੀ ਲਿਵਰ (NAFLD), ਜੋ ਖਰਾਬ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ, ਮੋਟਾਪੇ ਅਤੇ ਸ਼ੂਗਰ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਚਿੰਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਨਾਨ-ਅਲਕੋਹਲਿਕ ਫੈਟੀ ਲਿਵਰ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੁਣ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਸੈਸਡ ਫੂਡ, ਮਿੱਠੇ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀ ਦੀ ਕਮੀ ਇਸਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਇਸਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨਾ ਅਤੇ ਸਹੀ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਲਿਵਰ ਨੂੰ ਸਥਾਈ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।
ਫੈਟੀ ਲਿਵਰ ਦੇ ਲੱਛਣ: ਕਿਵੇਂ ਪਛਾਣੀਏ ਇਸ ਖਾਮੋਸ਼ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ?
ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਫੈਟੀ ਲਿਵਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਲੱਛਣ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ 'ਖਾਮੋਸ਼' ਬਿਮਾਰੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਸਥਿਤੀ ਗੰਭੀਰ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਲੱਛਣ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ:
1. ਪੇਟ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਸੱਜੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਜਾਂ ਬੇਚੈਨੀ: ਇਹ ਲਿਵਰ ਵਿੱਚ ਸੋਜ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
2. ਲਗਾਤਾਰ ਥਕਾਵਟ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰੀ: ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਕਾਰਨ ਦੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਥੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ।
3. ਭਾਰ ਘਟਣਾ: ਭੁੱਖ ਨਾ ਲੱਗਣਾ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕਾਰਨ ਭਾਰ ਦਾ ਘਟਣਾ।
4. ਜੀਅ ਮਚਲਾਉਣਾ ਅਤੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਗੜਬੜੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣਾ।
5. ਪੀਲੀਆ (Jaundice): ਜਦੋਂ ਲਿਵਰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਚਮੜੀ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਪੀਲਾ ਪੈਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।
6. ਪੈਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਜ (Edema): ਲਿਵਰ ਦੀ ਕਾਰਜਕੁਸ਼ਲਤਾ ਘੱਟ ਹੋਣ 'ਤੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।
ਕੀ ਹਨ ਫੈਟੀ ਲਿਵਰ ਦੇ ਵੱਡੇ ਨੁਕਸਾਨ?
ਜੇਕਰ ਫੈਟੀ ਲਿਵਰ ਦਾ ਇਲਾਜ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ, ਤਾਂ ਇਹ ਚਾਰ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ:
1. ਸਿੰਪਲ ਫੈਟੀ ਲਿਵਰ (Steatosis): ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਪੜਾਅ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਿਵਰ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਫੈਟ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਕੋਈ ਖਾਸ ਸੋਜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।
2. ਸਟੀਟੋਹੈਪੇਟਾਈਟਿਸ (NASH): ਇਸ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਲਿਵਰ ਵਿੱਚ ਫੈਟ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸੋਜ (inflammation) ਵੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਲਿਵਰ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
3. ਫਾਈਬਰੋਸਿਸ (Fibrosis): ਲਗਾਤਾਰ ਸੋਜ ਕਾਰਨ ਲਿਵਰ ਵਿੱਚ ਸਕਾਰ ਟਿਸ਼ੂ (ਜ਼ਖ਼ਮ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ) ਬਣਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
4. ਸਿਰੋਸਿਸ (Cirrhosis): ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਅੰਤਿਮ ਪੜਾਅ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਲਿਵਰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੁਕਸਾਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੁੰਗੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਿਰੋਸਿਸ ਨਾਲ ਲਿਵਰ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਅਤੇ ਲਿਵਰ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਖਤਰਾ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਿਵੇਂ ਪਤਾ ਲਗਾਈਏ ਅਤੇ ਕੀ ਹੈ ਬਚਾਅ?
ਫੈਟੀ ਲਿਵਰ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਡਾਕਟਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁਝ ਜਾਂਚਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ:
1. ਖੂਨ ਦੀ ਜਾਂਚ: ਲਿਵਰ ਫੰਕਸ਼ਨ ਟੈਸਟ (LFT) ਨਾਲ ਲਿਵਰ ਐਨਜ਼ਾਈਮ ਦੇ ਵਧੇ ਹੋਏ ਪੱਧਰ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।
2. ਅਲਟਰਾਸਾਊਂਡ: ਇਹ ਲਿਵਰ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਵਾਧੂ ਫੈਟ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਤਰੀਕਾ ਹੈ।
3. ਫਾਈਬਰੋਸਕੈਨ (FibroScan): ਇਹ ਇੱਕ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਅਲਟਰਾਸਾਊਂਡ ਹੈ ਜੋ ਲਿਵਰ ਦੀ ਸਖ਼ਤੀ ਨੂੰ ਮਾਪਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਫਾਈਬਰੋਸਿਸ ਦਾ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ।
ਸਿੱਟਾ: ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਹੀ ਹੈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਇਲਾਜ
ਫੈਟੀ ਲਿਵਰ ਲਈ ਕੋਈ ਖਾਸ ਦਵਾਈ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਬਚਾਅ ਤੁਹਾਡੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਕਰਨਾ ਹੀ ਹੈ:
1. ਭਾਰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰੋ: ਸਰੀਰ ਦਾ 5% ਤੋਂ 10% ਭਾਰ ਘਟਾਉਣ ਨਾਲ ਲਿਵਰ ਦੀ ਫੈਟ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਘੱਟ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
2. ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ: ਆਪਣੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿੱਠਾ, ਮੈਦਾ, ਤਲਿਆ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸਡ ਭੋਜਨ ਹਟਾ ਦਿਓ। ਹਰੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਫਲ ਅਤੇ ਸਾਬਤ ਅਨਾਜ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰੋ।
3. ਨਿਯਮਤ ਕਸਰਤ: ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 150 ਮਿੰਟ ਦੀ ਕਸਰਤ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੇਜ਼ ਤੁਰਨਾ, ਜੌਗਿੰਗ ਜਾਂ ਸਾਈਕਲਿੰਗ ਕਰੋ।
4. ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼: ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਲਕੋਹਲਿਕ ਫੈਟੀ ਲਿਵਰ ਹੈ, ਤਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਓ।
5. ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ: ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਲੱਛਣ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉੱਚ-ਜੋਖਮ ਵਾਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਕਰੋ।
ਸਹੀ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਸਹੀ ਕਦਮ ਚੁੱਕ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਫੈਟੀ ਲਿਵਰ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਜੀਵਨ ਵੀ ਜੀਅ ਸਕਦੇ ਹੋ।