ਚਾਈਨਾ ਡੋਰ- ਜਾਨਲੇਵਾ ਸ਼ੌਂਕ ਜਾਂ ਸਮਾਜ ਲਈ ਖਤਰਾ....? 

ਚਾਈਨਾ ਡੋਰ, ਜੋ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਸ਼ੌਂਕ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਹਰ ਗਲੀ, ਚੌਂਕ ਅਤੇ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਬੇਹਦ ਭਿਆਨਕ ਖਤਰਾ ਨਾਲ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਡੋਰ ਪਤੰਗਬਾਜ਼ੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਾਨਲੇਵਾ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਡੋਰ ਨੂੰ ਕੱਚ ਦੇ ਬੁਰਾਦੇ ਨਾਲ ਲਪੇਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਕੱਟਣ ਅਤੇ ਜਾਨ ਲੈਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਡੋਰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸ਼ੌਂਕ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ, ਸਗੋਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਇੱਕ ਜਾਨਲੇਵਾ ਹਥਿਆਰ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਚਾਈਨਾ ਡੋਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਪਿਛੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਕਾਲਾ ਸੱਚ ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਕਸਰ ਇਹ ਡੋਰ ਰਾਹਗੀਰਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਸਵਾਰਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦਾ ਸਵਾਲ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਡੋਰ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਦੇ ਗਲ ਵਿੱਚ ਫਸ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਗੰਭੀਰ ਜ਼ਖਮ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਈ ਵਾਰ ਜਾਨ ਦੀ ਬਲੀ ਲੈ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਹਰ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਇਹ ਸੱਚਾਈ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਤੰਗਬਾਜ਼ੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸ਼ੌਂਕ ਨੇ ਕਈ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅਧੂਰਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ,ਜਿਸ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਪਿਛੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਭੁਗਤਨਾਂ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਪਿਤਾ, ਦੁਖੀ ਮਾਂ, ਅਤੇ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹੰਝੂ ਚਾਈਨਾ ਡੋਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਅਸਲੀ ਦਰਦ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। 

ਇਹ ਖਤਰਾ ਸਿਰਫ਼ ਰਾਹਗੀਰਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਉੱਡਣ ਵਾਲੇ ਪੰਛੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਇਹ ਡੋਰ ਮੌਤ ਦਾ ਜਾਲ ਸਾਬਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਡੋਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪੰਖਾਂ ਵਿੱਚ ਫਸ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਉਡਾਣ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਪੰਛੀ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਫਿਰ ਮਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਜਾਨ ਦੀ ਹਾਨੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸਾਡੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਮਸਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਚਾਈਨਾ ਡੋਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਵੀ ਖਤਰਾ ਬਣਦੀ ਹੈ ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਡੋਰ ਦੀ ਸਨਥੈਟਿਕ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀ ਬਣਤਰ ਕਈ ਵਾਰ ਇਸਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਵਾਹਕ ਬਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਡੋਰ ਹਾਈ ਵੋਲਟੇਜ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਤਾਰਾਂ ਉਤੇ ਜਾ ਗਿਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਕਰੰਟ ਪਤੰਗਬਾਜ਼ ਨੂੰ ਲਗਣ ਨਾਲ ਮੌਤਾਂ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਚਮੁੱਚ ਦੁੱਖਦਾਈ ਹੈ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸ਼ੌਂਕ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਖੋ ਬੈਠਦਾ ਹੈ। 

ਚਾਈਨਾ ਡੋਰ ਦੀ ਖੁਲ੍ਹੀ ਵਿਕਰੀ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਇਨਸਾਨੀ ਮੌਤਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲਿਆਉਂਦੀ, ਸਗੋਂ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਰਵੱਈਏ ਨੂੰ ਵੀ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਯੁਵਕਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖਤਰਨਾਕ ਸ਼ੌਂਕ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਜੇ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਡੋਰ ਦੀ ਬਣਾਵਟ ਅਤੇ ਵਿਕਰੀ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਬੇਚੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਲੋਕ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਇਹ ਡੋਰ ਚੁੱਪ-ਚਾਪ ਖਰੀਦਦੇ ਅਤੇ ਵੇਚਦੇ ਹਨ। ਇਸਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ। ਚਾਈਨਾ ਡੋਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਦਮ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਚਾਈਨਾ ਡੋਰ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਸਮਝਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਇਸ ਡੋਰ ਦੀ ਉਤਪਾਦਨ, ਵਿਕਰੀ ਅਤੇ ਖਪਤ 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਏ। ਜਦ ਤੱਕ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਤਦ ਤੱਕ ਇਹ ਡੋਰ ਕਈ ਹੋਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਦੀ ਰਹੇਗੀ। 

ਅਸੀਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲ ਸਕਦੇ ਕਿ ਪਤੰਗਬਾਜ਼ੀ ਇੱਕ ਪੁਰਾਤਨ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਖੇਡ ਹੈ ਜੋ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਮਨੋਰੰਜਨ ਅਤੇ ਮੌਜ-ਮਸਤੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਰ, ਚਾਈਨਾ ਡੋਰ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਇਹ ਖੇਡ ਆਪਣੀ ਅਸਲੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਖੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਅਲੱਗ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸ਼ੌਂਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਨੂੰ ਸਵਾਰਨ ਦਾ ਮੋਕਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਇਹੀ ਸ਼ੌਂਕ ਜਾਨਲੇਵਾ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਦ ਇਹ ਖਤਰਨਾਕ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਨਸਾਨ ਅੰਦਰ ਹਊਮੈ ਦੀ ਬੁਹਤਾਤ ਹੋਣ ਕਾਰਨ, ਕਿ ਸਾਡਾ ਪਤੰਗ ਪਤੰਗਬਾਜ਼ੀ ਦੌਰਾਨ ਨਾ ਕੱਟ ਸਕੇ, ਜਰੂਰਤ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਮਜਬੂਤ ਜਾਨਲੇਵਾ ਚਾਈਨਾ ਦੋਰ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਨਿਹਾਇਤ ਹੀ ਘਟੀਆ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵੀ ਹੈ। ਚਾਈਨਾ ਡੋਰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਇੱਕ ਅਸਲਾ ਹੈ ਜੋ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਜਾਨਾਂ ਲਈ ਖਤਰਾ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਖਰੀਦਦਾਰੀ, ਵਿਕਰੀ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਸਮਾਜਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਇਸਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜਦ ਤੱਕ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਅਸੀਂ ਹਰ ਸਾਲ ਅਜਿਹੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਸੁਣਦੇ ਰਹਾਂਗੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਤਾਂ ਦੇ ਪਿਛੇ ਚਾਈਨਾ ਡੋਰ ਦਾ ਹੱਥ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਰਕਾਰੀ ਅਦਾਰੇ ਵੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚਾਈਨਾ ਡੋਰ ਦੇ ਖਤਰਨਾਕ ਅਸਰਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਣ। ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇੱਕ ਸ਼ੌਂਕ ਜਾਨਾਂ ਦੇ ਲਈ ਕਾਲ ਨਹੀਂ ਬਣੇਗਾ।

liberalthinker1621@gmail.com

ਸੰਦੀਪ ਕੁਮਾਰ-7009807121

ਐਮ.ਸੀ.ਏ, ਐਮ.ਏ ਮਨੋਵਿਗਆਨ

ਰੂਪਨਗਰ