Health Tips : ਸਵੇਰ ਜਾਂ ਰਾਤ! ਜਾਣੋ Meditation ਕਰਨ ਦਾ ਸਹੀ ਸਮਾਂ ਕੀ ਹੈ?
ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਬਿਊਰੋ
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 17 ਦਸੰਬਰ 2025: ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਦੀ ਭੱਜ-ਦੌੜ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਲੋਕ ਤਣਾਅ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ (Meditation) ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਇਹ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸਦਾ ਅਸਰ ਸਿਰਫ਼ ਮਾਨਸਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਧਿਆਨ ਤੁਹਾਡੀ ਸਰੀਰਕ ਸਿਹਤ (Physical Health) ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਇਹ ਤੁਹਾਡੀ ਊਰਜਾ, ਇਕਾਗਰਤਾ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੀ ਤਾਕਤ ਯਾਨੀ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਨੂੰ ਬੂਸਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦਾ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਾਭ ਲੈਣ ਲਈ ਧਿਆਨ ਕਦੋਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ—ਸਵੇਰੇ ਜਾਂ ਰਾਤ ਨੂੰ? ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਆਯੁਰਵੇਦ।
ਸਵੇਰ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੈ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ
ਆਯੁਰਵੇਦ ਅਤੇ ਯੋਗ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ, ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਲਈ ਸਵੇਰ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਬਿਹਤਰੀਨ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ, ਜਿਸਨੂੰ 'ਬ੍ਰਹਮ ਮੁਹੂਰਤ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਗਜ਼ਬ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਧਿਆਨ ਜਲਦੀ ਅਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਸਵੇਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦਿਮਾਗ ਸ਼ਾਂਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਊਰਜਾ ਨਾਲ ਜੁੜ ਪਾਉਂਦੇ ਹੋ।
Morning Meditation ਦੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਫਾਇਦੇ
ਦਿਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਕਰਨ 'ਤੇ ਪੂਰਾ ਦਿਨ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਮਾਨਸਿਕ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਦਿਨ ਭਰ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਬਿਹਤਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਲੈ ਪਾਉਂਦੇ ਹੋ। ਰਿਸਰਚ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਲੋਕ ਸਵੇਰੇ ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਰਜ ਸਮਰੱਥਾ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦਿਨ ਭਰ ਊਰਜਾਵਾਨ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਿਵੇਂ ਅਤੇ ਕਿੰਨੀ ਦੇਰ ਕਰੀਏ?
ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਬਿਗਨਰ (Beginner) ਹੋ, ਤਾਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਘੰਟਿਆਂਬੱਧੀ ਬੈਠਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਾ ਕਰੋ। ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਸਿਰਫ਼ 5 ਤੋਂ 10 ਮਿੰਟ ਦਾ ਸਮਾਂ ਕਾਫੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਸ਼ਾਂਤ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਮੁਦਰਾ ਵਿੱਚ ਬੈਠੋ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਹਾਂ (Breath) 'ਤੇ ਫੋਕਸ ਕਰੋ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ 15 ਤੋਂ 20 ਮਿੰਟ ਤੱਕ ਲੈ ਜਾਓ। ਯਾਦ ਰੱਖੋ, ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਇੱਕ ਅਭਿਆਸ ਹੈ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਧੀਰਜ ਅਤੇ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਹੀ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਹੈ।
30 ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਦਿਖਣ ਲੱਗੇਗਾ ਬਦਲਾਅ
ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 20-30 ਮਿੰਟ ਧਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਮਹਿਜ਼ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਲਾਈਫਸਟਾਈਲ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਬਦਲਾਅ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣਗੇ। ਤੁਹਾਡੀ ਨੀਂਦ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਸੁਧਰੇਗੀ, ਸੁਭਾਅ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਆਵੇਗੀ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਖੁਦ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਤੁਲਿਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੋਗੇ।
ਸਰੀਰ 'ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਾਦੂਈ ਅਸਰ
ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਸਿਰਫ਼ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਵੀ ਤੰਦਰੁਸਤ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਧਿਆਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਤਣਾਅ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹਾਰਮੋਨ 'ਕੋਰਟੀਸੋਲ' ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਕੰਟਰੋਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਦਿਲ ਦੀ ਸਿਹਤ ਸੁਧਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਚਨ ਤੰਤਰ ਵੀ ਬਿਹਤਰ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਕੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਕਰਨਾ ਸਹੀ ਹੈ?
ਕਈ ਵਾਰ ਰੁੱਝੀ ਦਿਨਚਰਿਆ ਕਾਰਨ ਸਵੇਰੇ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਪਾਉਂਦਾ। ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 10-15 ਮਿੰਟ ਦਾ ਧਿਆਨ ਵੀ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਭਰ ਦੀ ਥਕਾਵਟ ਨੂੰ ਮਿਟਾ ਕੇ ਮਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਤੁਹਾਨੂੰ ਗੂੜ੍ਹੀ ਅਤੇ ਸਕੂਨ ਭਰੀ ਨੀਂਦ ਆਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
(ਨੋਟ: ਇਹ ਲੇਖ ਆਮ ਜਾਣਕਾਰੀ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਗੰਭੀਰ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆ ਲਈ ਮਾਹਿਰ ਡਾਕਟਰ ਤੋਂ ਸਲਾਹ ਜ਼ਰੂਰ ਲਓ।)