'' ਪਹਿਰਾ '' ਸ਼ਬਦ ਪੁਲਿਸ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸੁਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ 'ਪਹਿਰਾ' 'ਡਿਊਟੀ' ਜਾਂ 'ਪਹਿਰੇ ਤੇ ਨਿਯੁਕਤ ਸਿਪਾਹੀ' ਪੁਲਸ ਪੋਸਟ 'ਤੇ ਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਸ਼ਬਦ "ਪਹਿਰਾ" ਨੂੰ ਪਹਿਰ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਭਾਵ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨਾ। ਭਾਵ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਦੀ ਇੱਕ ਘੜੀ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਲਈ ਡਿਊਟੀ 'ਤੇ ਸਨ। ਅੱਜ ਪਹਿਰ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਤਿੰਨ ਘੰਟਿਆਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਤਰੀਕਾ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੀ ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਨੂੰ ਫਾਰਸ ਵਿਚ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਉਨਾਂ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਪੱਛਮੀ ਅਭਿਆਸ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਚੌਵੀ ਘੰਟਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਹੁਣ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਗੋ ਦਿਨ ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਅੱਠ ਪਹਿਰਾ ਵਿਚ ਜਾਂ ਘੜੀਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਦਿਨ ਲਈ ਚਾਰ ਅਤੇ ਰਾਤ ਲਈ ਚਾਰ ਪਹਿਰ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਗ ਹਰ ਅੱਠ ਘੜੀ ਵਿਚ ਵੰਡੇ ਗਏ ਸਨ । ਉਸ ਸਮੇਂ ਪਹਿਰੇ ਦੇ ਹਰੇਕ ਚਬੂਤਰੇ ਉਪਰ ਇਕ ਪਿੱਤਲ ਜਾਂ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਘੜਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜਿਸਦੇ ਤਲ ਵਿਚ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਮੋਰੀ ਨਾਲ ਇਕ ਖਾਲੀ ਪਿਆਲਾ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਪਾਣੀ ਰੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਪਿਆਲਾ ਹੋਲੀ ਹੌਲੀ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰ ਸਕੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਘੜੀ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਫਿਰ ਡੁੱਬ ਜਾਵੇ। ਜਦੋਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪਿਆਲਾ ਡੁੱਬ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇੱਕ ਘਣ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਇਹ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਚੱਲਦਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅੱਠ ਘੜੀਆਂ ਪੂਰੀਆਂ ਨਾ ਹੋ ਜਾਣ।
ਧੰਨਵਾਦ - ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ