ਮੇਰਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ.... Mera Khazana
ਵਿਰਾਸਤ ਲਈ ਸਤਿਕਾਰ, ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ‘ਤੇ ਵਿਵਾਦ- ਕੀ ਇਹ ਤਰੀਕਾ ਸਹੀ ਹੈ ?
ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਵੇਲੇ ਤੋਂ ਹੀ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ-ਕੋਸ਼ ( Dictionaries) ਖ਼ਰੀਦਣ , ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦਾ ਆਦੀ ਰਿਹਾ ਹਾਂ . ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਸ਼ਬਦ-ਕੋਸ਼ਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਵੀ ਹੈ . ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਭਾਈ ਕਾਹਨ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ ਦਾ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਬਹੁਤ ਕੀਮਤੀ ਸਰਮਾਏ ਵਜੋਂ ਸਾਂਭ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ . ਮੇਰੀ ਇਸ ਨਾਲ ਭਾਵੁਕ ਸਾਂਝ ਹੈ. ਇਸ ਲਿਖਤ ਨਾਲ ਪੋਸਟ ਕੀਤੀ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਦੀ ਫ਼ੋਟੋ ਮੇਰੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਾਲੇ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਖ਼ਰੀਦ ਖ਼ਰੀਦ ਕੇ ਦੋਸਤਾਂ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ . ਹੁਣ ਭਾਵੇਂ ਡਿਜੀਟਲ ਮੀਡੀਆ ਕਰ ਕੇ ਛਾਪੇ ਸ਼ਬਦ ਕੋਸ਼ਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਘਟ ਪਰ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਅਜੇ ਵੀ ਦੇਖ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ ਕਦੇ ਕਦੇ . ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਈ ਵਾਰ ਮੁੜ-ਛਪਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ ਵੱਲੋਂ। ਪਰ ਹਾਲੀਆ ਛਪਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਆਈਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਨੇ ਵੱਡਾ ਵਿਰੋਧ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੀਆਂ ਪਵਿੱਤਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਡਿਸਪੋਸਲ ਸਤਿਕਾਰ ਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ?
ਪੰਜਾਬੀ University ਵੱਲੋਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਵਾਲੇ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਦੇ ਡਿਸਪੋਜ਼ਲ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਟੋਆ ਪੁੱਟ ਕੇ ਦੱਬਣ ਨੂੰ ਲੈਕੇ ਵਿਵਾਦ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ . ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਇਹ ਤਰੀਕਾ ਠੀਕ ਸੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ? ਫੇਰ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
-------------------
ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਦੀਆਂ ਤਰੁੱਟੀਆਂ ਯੁਕਤ ਕਾਪੀਆਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵੱਡਾ ਵਿਵਾਦ ਛਿੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵੱਲੋਂ ਇਹ ਕਾਪੀਆਂ ਦੱਬਣ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ, ਪਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਦਖ਼ਲ ਦੇ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਗ ਸੀ ਕਿ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀਆਂ ਬਾਣੀਆਂ ਵੀ ਦਰਜ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਦਾ ਸੰਸਕਾਰ ਪੂਰਵਕ ਨਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
Mahan Kosh Row: Respect for Heritage, Debate over Disposal....By Baljit Balli
ਇਹ ਘਟਨਾ ਦੁਬਾਰਾ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਵਿਸ਼ਵ-ਕੋਸ਼ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਡੂੰਘਾ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਧਰੋਹਰ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਤਿਕਾਰ ਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਿਪਟਣ।
ਇਹ ਵਿਵਾਦ ਸਿਰਫ਼ ਤਰੁੱਟੀਆਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਧਰੋਹਰ ਦੀ ਮਰਯਾਦਾ ਕਿਵੇਂ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖੀ ਜਾਵੇ ਇਸ ਸਵਾਲ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ – ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ-ਕੋਸ਼
ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼, ਭਾਈ ਕਾਹਨ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ ਵੱਲੋਂ ਸੰਪਾਦਿਤ, ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1930 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ।
ਇਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 80,000 ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੁਰਬਾਣੀ, ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ, ਧਰਮ-ਪੁਰਾਣ, ਮਿਥਿਹਾਸ ਅਤੇ ਆਮ ਗਿਆਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬੀ (ਗੁਰਮੁਖੀ) ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਇਹ ਰਚਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣੀ।
ਭਾਈ ਕਾਹਨ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ, ਜੋ ਕਿ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਦਵਾਨ ਤੇ ਸੁਧਾਰਕ ਸਨ, ਨੇ ਇਸ ਮਹਾਨ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ 14 ਸਾਲ ਲਗਾਏ।
ਅਕਸਰ ਇਸ ਨੂੰ "ਗਿਆਨ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ, ਖੋਜਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ-ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤ ਨਾਲ ਰੁਚੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਬੇਥਾਹ ਕੀਮਤੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ।
28 ਅਗਸਤ, 2025
-
ਬਲਜੀਤ ਬੱਲੀ, ਸੀਨੀਅਰ ਜਰਨਲਿਂਸਤ, ਚੀਫ਼ ਐਡੀਟਰ, ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਨੈਟਵਰਕ , ਤਿਰਛੀ ਨਜ਼ਰ media
tirshinazar@gmail.com
+91-9915177722
Disclaimer : The opinions expressed within this article are the personal opinions of the writer/author. The facts and opinions appearing in the article do not reflect the views of Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media. Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media does not assume any responsibility or liability for the same.