ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪਵੇਗੀ-ਡਾਕਟਰ ਅਮਰਜੀਤ ਟਾਂਡਾ
ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਰਾਲੀ ਵਿਕਸਿਤ ਪੰਜਾਬੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਉਪਜਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਵੇਹੜਾ ਆਦੀ ਪਦਾਰਥ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਫਾਇਦੇ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਇਨਕਲਾਬੀ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਪਰਾਲੀ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆ
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 65 ਲੱਖ ਏਕੜ ’ਚ ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ’ਚ ਹਰ ਕਿਲੇ ’ਚ 2.5–3 ਟਨ ਪਰਾਲੀ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ��।ਇਸਦੀ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਸਾੜਨ ਨਾਲ 32 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ, 5.5 ਕਿਲੋ ਡੀ.ਏ.ਪੀ. ਅਤੇ 51 ਕਿਲੋ ਪਟਾਸ਼ੀਅਮ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਖੇਤ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ���।
ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ, ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ, ਅਤੇ ਮਿੱਤਰ ਕੀੜਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਵੀ ਇਸਦੇ ਸਾੜਨ ਨਾਲ ਵੱਧਦੀ ਹੈ���।ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ
ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਰਲਾਉਣ ’ਤੇ 30–50% ਤੱਕ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਬਚਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ; ਨਾਈਟਰੋਜਨ, ਫਾਸਫੋਰਸ ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ’ਚ ਵਾਪਸੀ ਪੱਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ��।
ਬਾਇਓਗੈਸ ਪਲਾਂਟ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਕੇ ਗੈਸ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ��।
ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਟਰਬਾਈਨ ਪਲਾਂਟਾਂ ’ਚ ਵਰਤੋਂ��।ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਸ਼ੀਨਾਂ (ਰੀਪਰ, ਬੇਲਰ, ਮੁਲਚਰ) ਵਰਤਕੇ ਗੱਠਾਂ ਸ਼ਕਲ ’ਚ ਸੰਭਾਲ��।ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਅਤੇ ਬਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਮਲਚਿੰਗ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਨਾਲ ਨਦੀਨਾਂ ਦੇ ਝਾੜ ’ਚ ਕਮੀ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ��।ਪਰਾਲੀ ਦਾ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਚਾਰੇ, ਖਾਦ ਤੇ ਬੈੱਡਿੰਗ ਲਈ ਵਰਤੋਂ��।
ਫਾਸਫੋ ਕੰਪੋਸਟ, ਵ੍ਹਰਮੀ ਕੰਪੋਸਟ ਅਤੇ ਖੁੰਬਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਸਰਵੋਤਮ ਜੈਵਿਕ ਪਦਾਰਥ��।ਪੈਕੇਜਿੰਗ ਸਮੱਗਰੀ, ਗੱਤਾ ਉਦਯੋਗ, ਅਤੇ ਪੈਕਿੰਗ ਵਿਚ ਵਿਕਲਪਿਕ ਵਰਤੋਂ�।ਪਰਾਲੀ ਦੇ ਫਾਇਦੇ
ਖੇਤ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ (ਨਾਈਟਰੋਜਨ, ਫਾਸਫੋਰਸ, ਪੋਟਾਸ਼) ਵਾਪਸ ਕਰਦੀ ਹੈ��।ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਕਮੀ, ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਸੁਧਾਰ, ਆਰਥਿਕ ਲਾਭ (5068 ਰੁਪਏ/ਏਕੜ ਤੱਕ)�।ਪਾਣੀ ਦਾ ਬਚਾਵ, ਮਿੱਤਰ ਕੀੜਿਆਂ ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿਚ ਵਾਧਾ��।ਕਾਸ਼ਤਕਾਰਾਂ ਲਈ ਰਾਸ਼ਨ ਤੇ ਚਾਰੇ ਦੇ ਸਸਤੇ ਸੱਤਿ�।
ਨਤੀਜਾ-ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਦੂਰਦਰਸ਼ਤਾ, ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸੋਚ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਵਰਤਣਾ, ਪੰਜਾਬੀ ਖੇਤੀ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕਤਾ ਲਈ ਸਰਵਤਮ ਵਿਕਲਪ ਹੈ���।
ਪਰਾਲੀ (ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਰਾਲੀ) ਤੋਂ ਬਾਇਓਗੈਸ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਬਾਇਓਗੈਸ ਪਲਾਂਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਗੈਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀ ਖਾਦ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ��।ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੱਟ ਕੇ, ਵਧੀਆ ਨਤੀਜਿਆਂ ਲਈ ਗੋਬਰ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਜੈਵਿਕ ਪਦਾਰਥ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਕੇ, ਬਾਇਓਗੈਸ ਪਲਾਂਟ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ�।ਪਲਾਂਟ ਅੰਦਰ, ਇਹ ਪਦਾਰਥ ਆਕਸੀਜਨ-ਰਹਿਤ (anaerobic) ਹਾਲਤ 'ਚ ਗਲਦੇ ਹਨ। ਸੂਖਮ ਜੀਵ ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੌਰਾਨ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਵਿਘਟਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਮੀਥੇਨ (CH₄) ਅਤੇ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ (CO₂) ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ�।ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਟਨ ਪਰਾਲੀ ਤੋਂ 3 ਲੱਖ ਲੀਟਰ ਤੱਕ 55-60% ਮੀਥੇਨ ਵਾਲੀ ਬਾਇਓਗੈਸ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਰਸੋਈ ਗੈਸ ਜਾਂ ਜਨਰੇਟਰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ�।ਬਾਇਓਗੈਸ ਪਲਾਂਟ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢਣ ਵਾਲੀ ਬਚਤ ਖਾਦ (ਸਲਰੀ) ਅਮਲੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਾਈਟਰੋਜਨ, ਫਾਸਫੋਰਸ ਤੇ ਹੋਰ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਵਾਲੀ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੀ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ�।ਲਾਭਗੈਸ ਬਾਲਣ ਵਜੋਂ ਘਰ ਜਾਂ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਮੁਕਤ ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਹੈ��।ਪਲਾਂਟ ਦਾ ਬਾਅਦਲਾ ਉਤਪਾਦ (ਖਾਦ) ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਾਦਾਂ ’ਤੇ ਖ਼ਰਚ ਵੀ ਘਟਦਾ ਹੈ�।ਵਾਤਾਵਰਣ ਤੇ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਰਾਖੀ, ਕਾਰਬਨ ਨਿਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਰੋਕ ਕੇ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ�।ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੀ ਰਖਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ�।ਇੱਕ ਔਸਤ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ 4 ਮੀਟਰ ਕਿਊਬ ਵਾਲਾ ਪਲਾਂਟ ਰਸੋਈ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਨਤੀਜਾ
ਪਰਾਲੀ ਤੋਂ ਬਾਇਓਗੈਸ ਬਣਾਉਣ ਨਾਲ ਊਰਜਾ, ਖਾਦ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਫਾਇਦੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਰੁਕਦਾ, ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਦੀ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਆਤਨਿਰਭਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ��।
*ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਮਾਹਰ
ਸੰਪਰਕ +61 412913021
drtanda193@gmail.com
.jpg)
-
ਡਾਕਟਰ ਅਮਰਜੀਤ ਟਾਂਡਾ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਮਾਹਰ
drtanda193@gmail.com
Disclaimer : The opinions expressed within this article are the personal opinions of the writer/author. The facts and opinions appearing in the article do not reflect the views of Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media. Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media does not assume any responsibility or liability for the same.