Earthquake News : ਸਵੇਰੇ-ਸਵੇਰੇ ਕੰਬੀ ਧਰਤੀ! 3.2 ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਆਇਆ ਭੂਚਾਲ
ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਬਿਊਰੋ
ਸ਼ਿਮਲਾ, 31 ਅਕਤੂਬਰ, 2025 : ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਸਵੇਰੇ ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਹਲਕੇ ਝਟਕੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸ਼ਿਮਲਾ (Shimla) ਵਿੱਚ ਸਵੇਰੇ 7 ਵੱਜ ਕੇ 2 ਮਿੰਟ 50 ਸਕਿੰਟ 'ਤੇ ਇਹ ਝਟਕੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੁਝ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਆਏ।
ਨੈਸ਼ਨਲ ਸੈਂਟਰ ਆਫ਼ ਸਿਸਮੋਲੋਜੀ (National Center for Seismology - NCS) ਨੇ ਭੂਚਾਲ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦਿਆਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਰਿਕਟਰ ਸਕੇਲ (Richter Scale) 'ਤੇ 3.2 ਮਾਪੀ ਗਈ ਹੈ।
ਕੇਂਦਰ 10Km ਹੇਠਾਂ, ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਨੁਕਸਾਨ
1. ਭੂਚਾਲ ਦਾ ਕੇਂਦਰ (Epicenter): ਭੂਚਾਲ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੇਠਾਂ ਸੀ, ਜੋ ਸ਼ਿਮਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਰੋਹੜੂ (Rohru) ਦੇ ਟੋੜਸਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸੀ।
2. ਅਹਿਸਾਸ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ: ਤੀਬਰਤਾ ਘੱਟ ਹੋਣ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਨ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਝਟਕਿਆਂ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ (felt) ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।
3. ਜਾਨ-ਮਾਲ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ: ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਮੁਤਾਬਕ, ਭੂਚਾਲ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਨ-ਮਾਲ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ (loss of life or property) ਦੀ ਕੋਈ ਸੂਚਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਕਿਉਂ 'ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ' ਹਨ ਸ਼ਿਮਲਾ ਅਤੇ ਮੰਡੀ?
ਇਹ ਝਟਕੇ ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਅਹਿਮ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਬੇਹੱਦ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ (sensitive) ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
1. ਖ਼ਤਰਾ ਖੇਤਰ (Danger Zone): ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਸ਼ਿਮਲਾ ਅਤੇ ਮੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਭੂਚਾਲ ਪੱਖੋਂ 'ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਜ਼ੋਨ' (Seismic Zone 4/5) ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਜੇਕਰ ਵੱਡਾ ਭੂਚਾਲ ਆਇਆ, ਤਾਂ ਤਬਾਹੀ ਵੱਧ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
2. ਇਤਿਹਾਸ: ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭੂਚਾਲ ਚੰਬਾ (Chamba) ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਿਮਾਚਲ ਨੇ 1905 ਵਿੱਚ ਕਾਂਗੜਾ (Kangra) ਵਿਖੇ ਆਈ ਵੱਡੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ (tragedy) ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਭੂਚਾਲ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੈ।
(Explainer) ਕਿਉਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਭੂਚਾਲ?
ਧਰਤੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚਾਰ ਪਰਤਾਂ (four layers) ਤੋਂ ਬਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ— ਇਨਰ ਕੋਰ (Inner Core), ਆਊਟਰ ਕੋਰ (Outer Core), ਮੈਂਟਲ (Mantle) ਅਤੇ ਕ੍ਰਸਟ (Crust)।
1. ਟੈਕਟੋਨਿਕ ਪਲੇਟਾਂ (Tectonic Plates): ਕ੍ਰਸਟ (Crust) ਅਤੇ ਉਪਰਲੀ ਮੈਂਟਲ ਕੋਰ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਲਿਥੋਸਫੀਅਰ (Lithosphere) ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਹ 50 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੱਕ ਮੋਟੀ ਪਰਤ ਕਈ ਵੱਡੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 'ਟੈਕਟੋਨਿਕ ਪਲੇਟਾਂ' (Tectonic Plates) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
2. ਕੰਬਣੀ (Vibration): ਇਹ ਪਲੇਟਾਂ ਆਪਣੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਹਿੱਲਦੀਆਂ (vibrate) ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਲੇਟਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਬਣੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਇਹ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਭੂਚਾਲ (earthquake) ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
(Explainer) 'ਕੇਂਦਰ' ਅਤੇ 'ਤੀਬਰਤਾ' ਦਾ ਕੀ ਮਤਲਬ ਹੈ?
1. ਭੂਚਾਲ ਦਾ ਕੇਂਦਰ (Epicenter): ਇਹ ਉਹ ਸਥਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਠੀਕ ਹੇਠਾਂ (ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਅੰਦਰ) ਪਲੇਟਾਂ ਵਿੱਚ ਹਲਚਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਾਨ ਜਾਂ ਇਸਦੇ ਆਸਪਾਸ ਦੇ 40 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਝਟਕੇ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
2. ਤੀਬਰਤਾ (Magnitude/Intensity): ਇਸਨੂੰ ਰਿਕਟਰ ਸਕੇਲ (Richter Scale) 'ਤੇ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਰਿਕਟਰ ਸਕੇਲ 'ਤੇ 7 ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਵਾਲਾ ਭੂਚਾਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।