Govardhan Puja : 22 ਜਾਂ 23 ਅਕਤੂਬਰ? ਸਹੀ ਤਾਰੀਖ ਕੀ ਹੈ? ਇੱਥੇ ਦੂਰ ਕਰੋ ਸਾਰਾ Confusion
ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਬਿਊਰੋ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 21 ਅਕਤੂਬਰ 2025 : ਦੀਪ ਉਤਸਵ ਦੇ ਚੌਥੇ ਦਿਨ ਯਾਨੀ ਦੀਵਾਲੀ (Diwali) ਦੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਕੇਵਲ ਧਾਰਮਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਸਨਮਾਨ (Environment Worship) ਅਤੇ ਸ਼ੁਕਰਾਨੇ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਭਗਤ ਗਾਂ ਦੇ ਗੋਹੇ ਨਾਲ ਗੋਵਰਧਨ ਪਰਬਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣਾ ਕੇ ਭਗਵਾਨ ਸ੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸਨੂੰ "ਅੰਨਕੂਟ ਮਹੋਤਸਵ" (Aannkoot Mahotsav) ਦਾ ਰੂਪ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਸਾਲ ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਦਾ ਉਤਸਵ ਬੁੱਧਵਾਰ, 22 ਅਕਤੂਬਰ 2025 ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੰਚਾਂਗ ਅਨੁਸਾਰ, ਕੱਤਕ ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਪਦਾ ਤਿਥੀ 22 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਵੇਲੇ ਮੌਜੂਦ ਰਹੇਗੀ, ਇਸ ਲਈ ਧਾਰਮਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਇਸੇ ਦਿਨ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਧਾਨ ਹੈ।
ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ 2025 ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਅਤੇ ਮਹੂਰਤ ਤਿਥੀ ਅਤੇ ਸਮਾਂ:
1. ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ – 22 ਅਕਤੂਬਰ 2025 (ਬੁੱਧਵਾਰ)
2. ਸਵੇਰ ਦਾ ਮਹੂਰਤ – 06:30 AM ਤੋਂ 08:47 AM
3. ਸ਼ਾਮ ਦਾ ਮਹੂਰਤ – 03:36 PM ਤੋਂ 05:52 PM
4. ਪ੍ਰਤੀਪਦਾ ਤਿਥੀ ਸ਼ੁਰੂ – 21 ਅਕਤੂਬਰ ਸ਼ਾਮ 05:54 PM
5. ਪ੍ਰਤੀਪਦਾ ਤਿਥੀ ਸਮਾਪਤ – 22 ਅਕਤੂਬਰ ਰਾਤ 08:16 PM
ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ (Samagri)
ਪੂਜਨ ਲਈ ਭਗਤ ਰਵਾਇਤੀ ਵਸਤੂਆਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਵ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
1. ਗਾਂ ਦਾ ਗੋਹਾ (ਗੋਵਰਧਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ)
2. ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਕਲਸ਼ ਅਤੇ ਗੰਗਾਜਲ (Ganga Water)
3. ਮੋਰਪੰਖ ਅਤੇ ਰੰਗੀਨ ਕੱਪੜੇ (Peacock Feather & Fabrics)
4. ਸ਼ੰਖ, ਘੰਟਾ, ਆਰਤੀ ਥਾਲੀ (Aarti Plate)
5. ਫੁੱਲ ਜਿਵੇਂ ਗੇਂਦਾ ਜਾਂ ਤੁਲਸੀ (Flowers & Tulsi)
6. ਦੀਪਕ, ਧੂਪ, ਰੋਲੀ, ਹਲਦੀ, ਚਾਵਲ (Auspicious Items)
7.ਪੰਚਾਮ੍ਰਿਤ ਲਈ ਦੁੱਧ, ਦਹੀਂ, ਘਿਓ, ਸ਼ਹਿਦ, ਸ਼ੱਕਰ (Panchamrit Ingredients)
8. ਪਾਨ, ਸੁਪਾਰੀ, ਲੌਂਗ, ਇਲਾਇਚੀ (Offerings)
9. ਗਊ ਮਾਤਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਲਈ ਜਲ ਅਤੇ ਘਾਹ (Cow Worship Essentials)
ਪੂਜਾ ਵਿਧੀ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾ (Puja Vidhi)
1. ਸਵੇਰ ਦਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਅਤੇ ਤਿਆਰੀ : ਸਵੇਰੇ ਜਲਦੀ ਉੱਠ ਕੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨੋ। ਜੇਕਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਗਾਂ ਜਾਂ ਵੱਛਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਮੋਰਪੰਖ ਅਤੇ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਓ।
2. ਗੋਵਰਧਨ ਪਰਬਤ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ : ਸ਼ੁਭ ਮਹੂਰਤ ਵਿੱਚ ਗਾਂ ਦੇ ਗੋਹੇ ਨਾਲ ਗੋਵਰਧਨ ਭਗਵਾਨ ਅਤੇ ਗਾਂ-ਵੱਛੇ ਦੀ ਆਕ੍ਰਿਤੀ ਬਣਾਓ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਓ।
3. ਦੀਪਕ ਅਰਪਣ ਅਤੇ ਪੂਜਨ : ਗੋਵਰਧਨ ਦੀ ਨਾਭੀ (ਧੁੰਨੀ) ਦੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਦੀਪਕ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਦਹੀਂ, ਸ਼ਹਿਦ, ਦੁੱਧ, ਬਤਾਸ਼ਾ, ਗੰਗਾਜਲ ਆਦਿ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰੋ। ਪੂਜਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਵਜੋਂ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
4. ਪਰਿਕਰਮਾ ਅਤੇ ਅੰਨਕੂਟ ਭੋਗ : ਪੂਜਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੱਤ ਵਾਰ ਗੋਵਰਧਨ ਪਰਬਤ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰੋ। ਪਰਿਕਰਮਾ ਦੌਰਾਨ ਕਲਸ਼ ਤੋਂ ਜਲ ਦੀ ਧਾਰਾ ਵਹਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਜੌਂ ਦੇ ਬੀਜ ਖਿਲਾਰਦੇ ਹੋਏ ਚੱਲੋ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾ'ਦ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਨੂੰ ਦੁੱਧ, ਦਹੀਂ, ਗੰਗਾਜਲ ਨਾਲ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਾ ਕੇ ਆਰਤੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਅੰਨਕੂਟ (ਭੋਜਨ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ) ਅਰਪਿਤ ਕਰੋ।
ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਦਾ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਵ (Spiritual Significance)
ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਪਿੱਛੇ ਭਗਵਾਨ ਸ੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਉਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਥਾ ਜੁੜੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬ੍ਰਜ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਇੰਦਰ ਦੇਵ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਸਮਝਾਇਆ ਸੀ।
1. ਜਦੋਂ ਸ੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਬਾਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਜ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਰਖਾ ਦਾ ਅਸਲੀ ਸਰੋਤ ਗੋਵਰਧਨ ਪਰਬਤ, ਗਾਂ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਹਨ, ਤਦ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਇੰਦਰ ਦੀ ਥਾਂ ਗੋਵਰਧਨ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ।
2. ਇਸ ਨਾਲ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ ਇੰਦਰ ਦੇਵ ਨੇ ਭਿਆਨਕ ਵਰਖਾ ਕੀਤੀ, ਤਦ ਸ੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਚੀਚੀ ਉਂਗਲੀ 'ਤੇ ਗੋਵਰਧਨ ਪਰਬਤ ਚੁੱਕ ਲਿਆ।
3, ਸੱਤ ਦਿਨ ਤੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਵਰਖਾ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ, ਅਤੇ ਬ੍ਰਜ ਵਾਸੀ ਪਰਬਤ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹੇ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇੰਦਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹਾਰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗੀ।
ਸ੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਗੋਵਰਧਨ ਪਰਬਤ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਸਬੰਧ
ਬ੍ਰਜ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਗੋਵਰਧਨ ਪਰਬਤ ਨੂੰ ਖੁਦ ਭਗਵਾਨ ਸ੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦਾ ਸਰੂਪ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਈਸ਼ਵਰ ਕੇਵਲ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਹਰ ਅੰਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਿਰਾਜਮਾਨ ਹਨ। ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਸੰਭਾਲ (Nature Conservation) ਵੀ ਈਸ਼ਵਰ ਸੇਵਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ।