ਸਾਹਿਤਕ ਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਬਿਨਾ ਵਿਦਵਾਨ ਬਣਨ ਦੀ ਸਮਸਿਆ — -ਡਾ ਅਮਰਜੀਤ ਟਾਂਡਾ
ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ “ਵਿਦਵਾਨ” ਸ਼ਬਦ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਅਸਲੀ ਮਿਆਦ ਅਤੇ ਮਹੱਤਤਾ ਅਕਸਰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਿਦਵਾਨ ਉਹ ਨਹੀਂ ਜੋ ਸਿਰਫ ਬੇਹਿਸਾਬ ਜਾਣਕਾਰੀ ਫੈਲਾਵੇ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਕਾਮਯਾਬੀ ਲਭੇ, ਬਲਕਿ ਉਹ ਜੋ ਗਹਿਰਾਈ ਨਾਲ ਸੋਚਦਾ, ਖੋਜਦਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਲਾਭ ਲਈ ਉਪਯੋਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਧੀਨ ਲੇਖ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਬਿਨਾ ਸਾਹਿਤਕ ਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਗਿਆਨ ਦੀ ਸਹੀ ਸਮਝ ਤੋਂ, “ਵਿਦਵਾਨ ਬਣਨਾ” ਇੱਕ ਖਤਰਾ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਵਿਦਵਾਨੀ ਦੇ ਸਮਾਜਕ ਅਰਥ
“ਵਿਦਵਾਨ” ਦਾ ਮਤਲਬ ਸਿਰਫ ਕਿਤਾਬੀ ਗਿਆਨ ਦਾ ਮਾਲਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਵਿਦਵਾਨੀ ਦਾ ਅਸਲ ਮਕਸਦ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਚਿੰਤਨ ਤੇ ਪ੍ਰਗਟਿ ਲਈ ਰਾਹ ਦਿਖਾਉਣਾ ਹੈ। ਸਾਹਿਤਕ ਰਸ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਜੋੜ ਇਸ ਮਕਸਦ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਵਿਦਿਆ ਬਿਨਾ ਜਜ਼ਬਾਤ, ਤਰਕ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੋਚ ਦੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਅਧੂਰੀ ਅਤੇ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਗਲਤ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਬੇਸਿਧਿਆ ਜਾਂ ਸੁੰਨੀ ਵਿਦਵਾਨੀ ਮਾਤਰ ਰਾਜਨੀਤਕ, ਆਰਥਿਕ ਜਾਂ ਵਿਆਪਾਰਕ ਲਾਭ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਰਫ ਨਫਾ-ਨੁਕਸਾਨ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸਮਾਜਕ ਤਰੱਕੀ ਨਹੀਂ। ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਅਕਸਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਚਮਕ ਵਿੱਚ ਫਸਿਆਂਸ ਕਰਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭਰਮ ਵਿੱਚ ਪਾੜਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਖੜੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਸੰਯੋਗ
ਸਾਹਿਤ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਦੇ ਰੂਪ, ਭਾਵਨਾ, ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਕ ਧਾਰਵਾਹਿਕਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਛਾਣ-ਬੀਨ ਕਰਨਾ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਦਵਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਰੱਖ ਕੇ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਵਧਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਵਿਦਵਾਨੀ ਦੀ ਅਸਲ ਸ਼ਕਲ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਦੂਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸਾਹਿਤ ਬਿਨਾ ਵਿਗਿਆਨ, ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਿਨਾ ਦੁਹਾਈ ਵਾਲੇ ਗੀਤ ਵਾਂਗ ਖਾਲੀ ਰੱਖ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨ ਬਿਨਾ ਸਾਹਿਤ, ਮਾਨਵਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਘਾਟੇ ਜਾਂ ਠੰਡੇ ਹਕੀਕਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਮਟ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ, ਵਿਦਵਾਨੀ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਕਿੰਝ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਬਿਨਾ ਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਆਮ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਅਜਿਹੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਚਰਚਾ ਅਤੇ ਤਰਕ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਆਪਣਾ ਲਹਿਜਾ ਤੇ ਪਛਾਣ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਲੋਕ ਕਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ, ਕਦੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਜਾਂ ਕਦੇ ਹੀ ਤਕਨੀਕੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੋਲਾਹਲ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖਤਰਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲੀ ਮਹਾਨ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਕਾਲਜ-ਵਿਦਿਆ ਵਿਚ ਸਿਖਾਈ ਗਈ ਗਹਿਰਾਈ ਵਾਲੀ ਸੋਚ ਬਿਨਾ, ਸਿਰਫ ਸਤਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤੇ ਤਰਕ ਨਾਲ ਬੇਫਰਕ ਅਤੇ ਅਣਪੜ੍ਹੇ ਲੋਕ ਵਿਦਵਾਨੀ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਗੜਬੜ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣਕੇ ਯੁਵਾ ਪੀੜ੍ਹੀ ਭ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਸਹੀ ਮਾਰਗ ਤੇ ਚਲਣਾ
ਸੱਚਾ ਵਿਦਵਾਨ ਬਣਨ ਲਈ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਭ੍ਰਮ ਅਤੇ ਝਾਂਸੇ ਦੇ, ਹਰ ਵੇਲੇ ਸਿੱਖਣ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਜ਼ਜਬਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਪਰੀਖਿਆ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨਾਲ ਮਿਲਾਕੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਵਿਦਵਾਨ ਤਦ ਬਣਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਓਹ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਲਾਭ ਲਈ ਖੁੱਲਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅਹੰਕਾਰ ਘਟਾ ਕੇ ਨਵੇਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸੋ, ਬਿਨਾ ਸਾਹਿਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਗਿਆਨ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਤੋਂ ਵਿਦਵਾਨੀ ਨਿਰਮਾਣ ਬਹੁਤ ਖਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾ ਕੇਵਲ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਗੱਲਬਾਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸਮਾਜਕ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ 'ਤੇ ਵੀ ਭਾਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਚੇ ਵਿਦਵਾਨ ਹੀ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਮੂਲ ਹਨ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਅਪਣੇ ਜੀਵਨ ਤਜਰਬੇ, ਸਾਹਿਤਕ ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਰਕ ਨਾਲ ਇਕੱਲੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਬਦਲਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।
ਸੰਪਰਕ +61 412913021
drtanda193@gmail.com
.jpg)
-
ਡਾ ਅਮਰਜੀਤ ਟਾਂਡਾ, writer
drtanda193@gmail.com
Disclaimer : The opinions expressed within this article are the personal opinions of the writer/author. The facts and opinions appearing in the article do not reflect the views of Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media. Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media does not assume any responsibility or liability for the same.