ਆਲ੍ਹਣੇ ਦਾ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ!
ਵਿਜੈ ਗਰਗ
ਬੱਚਿਓ, ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਸਰਦੀ, ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਬਰਸਾਤ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਘਰ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਛੀ ਵੀ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ (ਚਿੱਕਿਆਂ) ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਥਾਂ 'ਤੇ ਪਨਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਦੇਣ ਲਈ ਆਲ੍ਹਣਾ ਬਣਾਓ। ਉਹ ਚੂਚਿਆਂ ਨੂੰ ਅੰਡੇ ਦੇਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉੱਡਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣ ਤੱਕ ਇੱਥੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਆਲ੍ਹਣੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਚੂਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਅਨੁਕੂਲ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਘਾਹ ਅਤੇ ਚਿੱਕੜ ਨਾਲ ਬਣੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਲ੍ਹਣਿਆਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਵਾਸਤੂ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਵੀ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ■ ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਡਤਾਪਮਾਨ ਪੰਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਣ ਦੀ ਅਦਭੁਤ ਸਮਰੱਥਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਅੰਡੇ ਅਤੇ ਚੂਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖਾਸ ਤਾਪਮਾਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਆਲ੍ਹਣਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਉਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਮੌਸਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਠੰਡੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਉਹ ਨਿੱਘੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗਰਮ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਉਹ ਅਜਿਹੀ ਸਮੱਗਰੀ ਚੁਣਦੇ ਹਨ ਜੋ ਠੰਡੀ ਹਵਾ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਪੰਛੀ ਪਰਜੀਵੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈਆਂ ਸਮੱਗਰੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਲਾਸਟਿਕ ਅਤੇ ਤਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਖਾਸ ਰੰਗ ਅਤੇr ਆਕਾਰ ਸ਼ਿਕਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ, ਪੰਛੀ ਆਪਣੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਲਈ ਖਾਸ ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਰੰਗ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਚੁਣਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਪਲਾਵਰ ਪੰਛੀ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੰਕਰਾਂ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਮਲਬੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਉੱਪਰੋਂ ਲਗਭਗ ਅਦਿੱਖ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸ਼ਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹਮਲੇ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਵੀ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪੰਛੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਅੰਡੇ ਚੋਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਉੱਚੀਆਂ ਟਾਹਣੀਆਂ 'ਤੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ■ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਵੇਵਰ ਪੰਛੀ ਹਵਾ ਦੇ ਦਬਾਅ ਦਾ ਸਾਮ੍ਹਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਲਟਕਦੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂਨਿਗਲਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਸਵਿਫਟ ਆਲ੍ਹਣੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਅਜਿਹੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਇੱਕ ਕੱਪ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਕੰਧ ਜਾਂ ਚੱਟਾਨ ਨਾਲ ਚਿਪਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ■ ਸਾਰੇ ਪੰਛੀ ਆਲ੍ਹਣੇ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਨ। ਉਹ ਰੇਤ ਜਾਂ ਪੱਥਰਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਭੂਰੇ ਸਿਰ ਵਾਲੇ ਕਾਉਬਰਡ ਵਰਗੇ ਪੰਛੀ ਦੂਜੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਵਿੱਚ ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਉਸ ਪੰਛੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਆਲ੍ਹਣੇ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਹ ਕਲਾ ਕਿਵੇਂ ਸਿੱਖੀਏ ਪੰਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਲ੍ਹਣੇ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਕੁਦਰਤ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਤੋਹਫ਼ਾ ਹੈਗੁੰਝਲਦਾਰ ਆਲ੍ਹਣੇ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪੰਛੀ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਨਿਖਾਰਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੰਛੀ ਹਰ ਸਾਲ ਨਵਾਂ ਆਲ੍ਹਣਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸ਼ਿਕਾਰ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੰਛੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੰਜੇ ਈਗਲ ਜਾਂ ਓਸਪ੍ਰੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਇੱਕੋ ਆਲ੍ਹਣੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਆਲ੍ਹਣਿਆਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
-
ਵਿਜੈ ਗਰਗ, ਰਿਟਾਇਰਡ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨਲ ਕਾਲਮਨਿਸਟ ਸਟਰੀਟ ਕੌਰ ਚੰਦ ਐਮ.ਐਚ.ਆਰ.ਮਲੋਟਪੰਜਾਬ
vkmalout@gmail.com
Disclaimer : The opinions expressed within this article are the personal opinions of the writer/author. The facts and opinions appearing in the article do not reflect the views of Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media. Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media does not assume any responsibility or liability for the same.