.jpg)
ਨਾਗਰਿਕ ਸੂਝ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਦੇ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅਤੇ ਸਖ਼ਤ ਸਜ਼ਾ ਦੇ ਉਪਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਨਾਗਰਿਕ ਚਾਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੱਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਨ ਜੋ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਨਾਗਰਿਕ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਪਤੀ ਹੈ। ਅੱਜ, ਸਾਡਾ ਦੇਸ਼ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ, ਸੇਵਾਵਾਂ, ਲੌਜਿਸਟਿਕਸ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਆਵਾਜਾਈ ਨੂੰ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਠੋਸ ਯਤਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅਤਿ-ਆਧੁਨਿਕ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦਾ ਮਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ ਅਤੇ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਨੀਤੀਆਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਨਾਗਰਿਕ-ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਉਪਰਾਲੇ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਣ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰੋਤ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਪਏ ਲੋਕਾਂ ਲਈ। ਨਾਗਰਿਕ ਭਾਵਨਾ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਨ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਵਸਤੂਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਰੱਖਣ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ "ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰਵੱਈਏ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀਆਂ ਸੁਤੰਤਰ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਜਾਂ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਈਆਂ ਦੇ ਫਾਇਦੇ ਲਈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਨਾ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।" ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਨਾਗਰਿਕ ਭਾਵਨਾ ਦੀ ਘਾਟ ਸਾਥੀ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕੀ ਹੈ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੇ ਇੱਕ ਉਚਿਤ ਮੌਕੇ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਕਰਨਾ। ਨਾਗਰਿਕ ਭਾਵਨਾ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੰਗੇ ਵਿਵਹਾਰ, ਆਚਰਣ ਅਤੇ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਦੇਸ਼ਭਗਤੀ ਭਾਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਜੜ੍ਹੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਲਈ ਸਾਡੀ ਡੂੰਘੀ ਸਾਂਝ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਅਕਸਰ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਗਰਿਕ ਭਾਵਨਾ ਦੀ ਇਸ ਘਾਟ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਬਰਬਾਦੀ, ਜਨਤਕ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ, ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ, ਆਵਾਜਾਈ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ, ਟੈਕਸਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣਾ, ਪੱਖਪਾਤ, ਅਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ, ਅਨੁਸ਼ਾਸਨਹੀਣਤਾ, ਸੰਪਰਦਾਇਕਤਾ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਅਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ। ਇਹ ਵਿਵਹਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਵਿਵਸਥਾ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਯਮਾਂ ਅਤੇ ਉਚਿਤ ਵਿਵਹਾਰ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ ਵਿੱਚ ਜੜ੍ਹਾਂ ਹਨ। ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਲੋਕ ਅਕਸਰ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮਾਜਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਬੇਰੁੱਖੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਘਰੇਲੂ ਕੂੜਾ ਸੁੱਟਣਾ; ਜਨਤਕ ਸੰਪਤੀ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰਨਾ ਆਦਿ। ਅਜਿਹਾ ਅਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਵਿਵਹਾਰ ਵਿਆਪਕ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਹੈ, ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਮੂਹਿਕ ਭਲਾਈ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਮਾਜਿਕ ਟਕਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਦੁਸ਼ਟ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਵੀ ਚਾਲੂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਅਜਿਹਾ ਵਿਵਹਾਰ, ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਆਸਾਨ ਤਰੀਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਨਕਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 2022 ਵਿੱਚ 461,312 ਸੜਕ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਹੋਈਆਂ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 168,491 ਜਾਨਾਂ ਗਈਆਂ। ਜੇਕਰ ਲੋਕ ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਨਾ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ ਹਾਦਸਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਮਿਲਾਵਟ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੁਚੇਤ ਪਹੁੰਚ ਦੁਆਰਾ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਵੈ-ਹਿੱਤਾਂ ਨਾਲੋਂ ਸਾਂਝੇ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਗਰਿਕ ਸੂਝ ਜੀਵਨ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਾਖ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਗਰਿਕ ਗੁਣ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਕੋਈ ਵਿਕਲਪ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਸਦੀਵੀ ਅਤੇ ਨਵੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸਿੱਖਿਆ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਭਿਅਕ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਤੱਥ ਕਿ ਮਹਾਨਗਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਚੰਗੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵੀ ਅਕਸਰ ਬੇਰਹਿਮ ਅਤੇ ਅਸਭਿਅਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਇਹ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ ਕਿ ਰਚਨਾਤਮਕ ਅਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ "ਅੰਦਰੋਂ" ਆਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਚੰਗੀਆਂ ਮਿਸਾਲਾਂ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣਾ, ਚੰਗੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਦੇਣਾ, ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਖ਼ਤ ਸਜ਼ਾਤਮਕ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
-
ਵਿਜੈ ਗਰਗ, ਰਿਟਾਇਰਡ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨਲ ਕਾਲਮਨਿਸਟ ਮਲੋਟ
vkmalout@gmail.com
Disclaimer : The opinions expressed within this article are the personal opinions of the writer/author. The facts and opinions appearing in the article do not reflect the views of Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media. Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media does not assume any responsibility or liability for the same.