ਬੀਤੇ ਦਿਨੀਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨਮੂਨਾ ਸਰਵੇਖਣ ਦਫ਼ਤਰ (ਐੱਨਐੱਸਐੱਸਓ) ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਘਰੇਲੂ ਖਪਤ ਖ਼ਰਚਾ ਸਰਵੇਖਣ, 2022-23 ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਅੰਕੜੇ ਬਦਲਦੇ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਚਾਰੇ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਦਿਹਾਤੀ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਘਰੇਲੂ ਇਸਤੇਮਾਲ ਦੇ ਖ਼ਰਚੇ ਦੌਰਾਨ ਫ਼ਰਕ ਕੁਝ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਦਿਹਾਤੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਵੀ ਮੱਧ ਵਰਗ ਵਧਣ ਲੱਗਾ ਹੈ।
ਇਹ ਸਰਵੇਖਣ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਖ਼ਰਚੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਤੇ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਓਥੇ ਹੀ ਇਸ ਚਿੰਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਸ਼ੇ ਆਦਿ ’ਤੇ ਖ਼ਰਚਾ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ 2.5 ਲੱਖ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ’ਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸਰਵੇਖਣ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਇਕ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਖਪਤ ਬਿਰਤੀ ਵਿਚ ਬਦਲਾਅ ਆਇਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਲੋਕ ਭੋਜਨ ’ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖ਼ਰਚ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਟਿਕਾਊ ਵਸਤਾਂ ’ਤੇ ਵੱਧ ਖ਼ਰਚਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਸਰਵੇਖਣ ਮੁਤਾਬਕ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2011-12 ਤੋਂ 2022-23 ਤੱਕ ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖ਼ਰਚੇ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿਚ ਦਿਹਾਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਖਪਤ ਖ਼ਰਚੇ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਗ੍ਰਾਮੀਣ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਖ਼ਰਚਾ 1,430 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 3,773 ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰ ਦਾ ਖ਼ਰਚਾ 2,630 ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 6,459 ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਦਿਹਾਤੀ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤਰਜੀਹਾਂ ’ਚ ਬਦਲਾਅ ਆਉਣ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ-ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਵੀ ਤਬਦੀਲੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿਚ ਗ਼ੈਰ-ਖੁਰਾਕੀ ਵਸਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਾਰ, ਏਸੀ, ਕੱਪੜੇ, ਜੁੱਤੀਆਂ, ਮਨੋਰੰਜਨ ਆਦਿ ’ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖ਼ਰਚਾ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਹਨ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵਧਦੀ ਮੰਗ ਦਾ ਵਾਹਕ ਬਣ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜੀਡੀਪੀ ’ਚ ਵਾਧੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਘਰੇਲੂ ਖਪਤ ਖ਼ਰਚਾ ਸਰਵੇਖਣ ਮੁਤਾਬਕ ਪੇਂਡੂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦਾ ਭੋਜਨ ’ਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਖ਼ਰਚਾ 2011-12 ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿਚ 2022-23 ਵਿਚ 53 ਫ਼ੀਸਦੀ ਤੋਂ ਘਟ ਕੇ 46% ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਜਦਕਿ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਇਹ 43 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਘਟ ਕੇ 39% ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਰਵੇਖਣ ਭੋਜਨ ਦੀ ਥਾਲੀ ਵਿਚ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਰਤਨਾਂ ਵੱਲ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੇਂਡੂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਅਨਾਜ ’ਤੇ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਖ਼ਰਚੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 2011-12 ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿਚ 2022-23 ’ਚ 11% ਤੋਂ ਘਟ ਕੇ ਪੰਜ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ ਜਦਕਿ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਇਹ 6.67% ਤੋਂ ਘਟ ਕੇ 3.64% ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਹੁਣ ਅਨਾਜ ਤੇ ਦਾਲਾਂ ’ਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਖ਼ਰਚੇ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸਡ ਭੋਜਨ ’ਤੇ ਖ਼ਰਚ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਬਿਰਤੀ ਸ਼ਹਿਰੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿਚ ਗ੍ਰਾਮੀਣ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
-
ਵਿਜੈ ਗਰਗ, ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨਲ ਕਲਮਨਇਸਟ ਮਲੋਟ
vkmalout@gmail.com
Disclaimer : The opinions expressed within this article are the personal opinions of the writer/author. The facts and opinions appearing in the article do not reflect the views of Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media. Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media does not assume any responsibility or liability for the same.