‘ਸ਼ਾਂਤੀ’ ਅਤੇ ‘ਵਿਕਾਸ’ ਦਾ ਆਧਾਰ : ਸਿੱਖਿਆ
ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ 'ਸ਼ਾਂਤੀ' ਅਤੇ 'ਵਿਕਾਸ' ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਹਿਲੂ ਹਨ, ਜਿਨਾਂ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਜ਼ਰੀਆ ਹੈ - ਸਿੱਖਿਆ। ਸਿੱਖਿਆ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਹੱਕ ਹੈ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਸਿੱਖਿਆਹੀਣ ਮਨੁੱਖ ਬਾਕੀ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਪਿਛੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੀ ਪਿਛਾਂਹ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਗਠਨ ਵੱਲੋਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਜੋ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 24 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ "6ਵਾਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿਵਸ" ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਹਰ ਇੱਕ ਅਣਸਿੱਖਿਅਤ ਵਿਅਕਤੀ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਤੱਕ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਹੀ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਹੈ। ਇਸ ਤਹਿਤ 3 ਦਸੰਬਰ 2018 ਨੂੰ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਜਨਰਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਵਿੱਚ, 24 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਮਤਾ ਸਰਬਸੰਮਤੀ ਨਾਲ ਅਪਣਾਇਆ। ਨਾਈਜੀਰੀਆ ਅਤੇ 58 ਹੋਰ ਰਾਜਾਂ ਨੇ “ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿਵਸ” ਦੇ ਮਤੇ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ, ਬਰਾਬਰੀ ਅਤੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਅਟੁੱਟ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਇੱਛਾ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਸਿੱਖਿਆ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਬਦਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗਰੀਬੀ ਦੇ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਤੋੜਦੀ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ 250 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਹੜੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬੁਨਿਆਦੀ ਹੁਨਰਾਂ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ।
ਇਸ ਸਾਲ 2024 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿਵਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੋਟੋ “ਸਥਾਈ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਸਿੱਖਣਾ” (Learning For Lasting Peace) ਹੈ। ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿਵਸ 2024 ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਤਕਰੇ, ਨਸਲਵਾਦ ਅਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਭਰੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇ ਵਧਣ ਨਾਲ ਹਿੰਸਕ ਟਕਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਹ ਗਲੋਬਲ ਪੀਸ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਇੰਡੈਕਸ 2023 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਿਛਲੇ 15 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ 13ਵੀਂ ਵਾਰ ਗਲੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਔਸਤ ਪੱਧਰ ਵਿਗੜਿਆ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਅੰਤਰ-ਨਿਰਭਰ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ, ਮਨੁੱਖੀ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਦਿਨੋ ਦਿਨ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਪੈਰ ਪਸਾਰ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼ਾਂਤੀ ਉੱਥੇ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਜਿੱਥੇ ਹਿੰਸਾ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।
ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸੰਵਾਦ, ਏਕਤਾ, ਆਪਸੀ ਸਮਝ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ, ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ, ਲਿੰਗ ਸਮਾਨਤਾ ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਦੀ ਆਮ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨੀਂਹ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਿੱਖਿਆ ਇਸ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਹੈ। ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਇਹ ਢੁਕਵੀਂ ਭੂਮਿਕਾ 2024 ਵਿੱਚ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਸਿਖਰ ਸੰਮੇਲਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤੇ ਲਈ ਚੱਲ ਰਹੀ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਗੂੰਜਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਿੱਖਿਆ 'ਤੇ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੇਖਾਂਕਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਂਤੀ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਮਾਨਤਾ ਤੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨੀਂਹ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸਿੱਖਿਆ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਇਹ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਂਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸਿੱਖਿਆ ਸਿਖਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦੇ ਗਿਆਨ, ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ, ਰਵੱਈਏ ਅਤੇ ਸ਼ਾਤ ਵਿਵਹਾਰ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਏਜੰਟ ਬਣਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਗਲੋਬਲ ਸਿਟੀਜ਼ਨਸ਼ਿਪ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸੰਕਲਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੋਧਾਤਮਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਵਿਹਾਰਕ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਨਫ਼ਰਤ ਭਰੇ ਭਾਸ਼ਣ ਅਤੇ ਵਿਤਕਰੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਾਰੇ ਹਿੰਸਕ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਤੱਕ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ।
-
ਰਮਨਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ, ਸਾਇੰਸ ਮਾਸਟਰ
............
94645-19891
Disclaimer : The opinions expressed within this article are the personal opinions of the writer/author. The facts and opinions appearing in the article do not reflect the views of Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media. Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media does not assume any responsibility or liability for the same.