ਵਿਜੈ ਗਰਗ
ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦਾ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸੰਸਕਰਣ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਰਵਾਇਤੀ ਸੰਸਕਰਣਾਂ ਨਾਲੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਲਚਕਦਾਰ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਾਇਓਡੀਗਰੇਡੇਬਲ ਵੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਦੀ ਬਣਤਰ ਇੰਨੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੈ ਕਿ ਗਰਮ ਕਰਨ 'ਤੇ ਵੀ ਇਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਖਰਾਬ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਵਾਤਾਵਰਣ 'ਤੇ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਰਵਾਇਤੀ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਨੁਕੂਲ ਵਿਕਲਪ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਟੀਚੇ ਨਾਲ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਕੜੀ ਵਿੱਚ ਟੋਕੀਓ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਡਾਨੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਇਸ ਪਲਾਸਟਿਕ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਈਪੌਕਸੀ ਰੈਜ਼ਿਨ 'ਵਿਟ੍ਰੀਮਰ' 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਵਿਟ੍ਰੀਮਰ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਤਾਜ਼ਾ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਹੈ ਜੋ ਘੱਟ ਤਾਪਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਤਾਕਤ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉੱਚ ਤਾਪਮਾਨਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਣ 'ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਮੁੜ ਆਕਾਰ ਦੇਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਪਲਾਸਟਿਕ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ 'ਪਲਾਸਟਿਕ ਸਿੰਥੇਸਿਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ' ਵਿੱਚ ਪੌਲੀਰੋਟੈਕਸੇਨ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਅਣੂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਰੂਪ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ VPR ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।, VPR 'ਪੋਲੀਰੋਟੈਕਸੇਨ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਟ੍ਰੀਮਰ ਇਨਕੋਰਪੋਰੇਟਡ' ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਹੈ। ਘੱਟ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ ਇਸ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅੰਦਰੂਨੀ ਰਸਾਇਣਕ ਜੋੜ ਆਪਣੀ ਸਖ਼ਤ ਸ਼ਕਲ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਤਾਪਮਾਨ ਵਧਦਾ ਹੈ (ਲਗਭਗ 150 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੱਕ) ਇਹ ਜੋੜ ਦੁਬਾਰਾ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਲਾਸਟਿਕ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜਦੋਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ 'ਤੇ ਕੈਮੀਕਲ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰੀਖਣ ਦੌਰਾਨ ਜਦੋਂ ਇਸ ਪਲਾਸਟਿਕ ਨੂੰ 30 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋਇਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ 25% ਸੀਪੌਲੀਰੋਟੈਕਸੇਨ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜੀਵਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਭਾਵੀ ਭੋਜਨ ਸਰੋਤ ਵਿੱਚ ਟੁੱਟਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਬਾਇਓਡੀਗਰੇਡੇਸ਼ਨ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਪਲਾਸਟਿਕ ਇੱਕ ਆਮ ਇਪੌਕਸੀ ਰੈਜ਼ਿਨ ਵਿਟ੍ਰੀਮਰ ਨਾਲੋਂ ਪੰਜ ਗੁਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੋਧਕ ਹੈ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ 15 ਗੁਣਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਮੁਰੰਮਤ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸਦੀ ਅਸਲ ਸ਼ਕਲ ਨੂੰ ਦੁੱਗਣੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਮ ਵਿਟ੍ਰੀਮਰ ਨਾਲੋਂ 10 ਗੁਣਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਰਸਾਇਣਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੀਸਾਈਕਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਾਇਓਡੀਗਰੇਡ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਸਮੱਗਰੀ ਲਈ ਨਵਾਂ ਹੈ। ਪਲਾਸਟਿਕਇਹ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਲਾਸਟਿਕ ਕਾਰਨ ਹਵਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵੀ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਲਾਸਟਿਕ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਨਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਰੀਚਾਰਜ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਉਠਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਇਹ ਕਦਮ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ 'ਚ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
-
ਵਿਜੈ ਗਰਗ, ਰਿਟਾਇਰਡ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨਲ ਕਾਲਮਨਿਸਟ ਮਲੋਟ
vkmalout@gmail.com
Disclaimer : The opinions expressed within this article are the personal opinions of the writer/author. The facts and opinions appearing in the article do not reflect the views of Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media. Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media does not assume any responsibility or liability for the same.