ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਸੁਰਖਿੱਅਤ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ ਖੂੰਅਦ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ
ਜੀਵਨਾਸ਼ਕ ਰਸਾਇਣਾਂ (ਪੈਸਟੀਸਾਈਡਜ਼) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਚ ਕੀੜਿਆਂ, ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਨਾਂ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਝਾੜ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦ ਵੀ ਬੀਮਾਰੀ ਅਤੇ ਕੀਟ ਰਹਿਤ ਬਣਾਏ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਸੁਚੱਜੇ ਅਤੇ ਸੁਰਖਿੱਅਤ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਇਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖਾਂ, ਪਾਲਤੂ ਪਸ਼ੂਆਂ, ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਮਾੜੇ ਅਸਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦੀ ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਨ, ਨਿਜ਼ੀ ਸਰੀਰਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਕਰਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਨ, ਅਤੇ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸਫਾਈ ਨਾ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੇ ਮਾੜੇ ਅਸਰ ਆਉਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵਧ ਰਹਿਂਦਾ ਹੈ।
ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਜਾਣ ਦੇ ਰਾਹ ਹਨ, ਉਹ ਹਨ: ਮੂੰਹ ਰਾਹੀਂ, ਚਮੜੀ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਰਾਹੀਂ, ਸਾਹ ਰਾਹੀਂ, ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜਿਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਚਮੜੀ ਰਾਹੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸੰਪਰਕ ਹੈ। ਜਿਆਦਾ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਨਾਲ ਘੱਟ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਵੀ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਸਿੱਧ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਮਾੜੇ ਅਸਰ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ, ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਜੋਖਮਾਂ ਦੇ ਖਤਰਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਨ ਦੀ ਹੱਦ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਬਹੁਤ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹਨ:
ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ
ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ
- ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂਨੂੰਸਿਰਫਰਜਿਸਟਰਡਡੀਲਰਤੋਂਹੀਖਰੀਦੋਅਤੇਬੈਚਨµਬਰ, ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਨµਬਰ, ਲੇਬਲਾਂ 'ਤੇ ਸਮਾਪਤੀ ਦੀ ਮਿਤੀ ਵੇਖੋ ਅਤੇ ਨਕਲੀ/ ਮਿਲਾਵਟੀਰਸਾਇਣਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਪੱਕਾ ਬਿੱਲ ਜ਼ਰੂਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੋ।
- ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਸਿਰਫ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੀ ਹੀ ਖਰੀਦ ਕਰੋ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਲੇਬਲ ਵਾਲੇ / ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦੇ ਅਸਲ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਰੱਖੋ।
- ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਰੱਖਣ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਧੁੱਪ ਅਤੇ ਬਾਰਸ਼ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਚੇਤਾਵਨੀ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਨਾਲ ਉਸ ਖੇਤਰ / ਅਲਮਾਰੀ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ ਜਿੱਥੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
- ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਖਾਣੇ ਦੇ ਭਾਂਡਿਆਂ, ਪੀਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬੋਤਲਾਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿਚ ਨਾ ਪਾਉ। ਆਵਾਜਾਈ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਰੱਖੋ. ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਖਾਣੇ / ਚਾਰੇ / ਖਾਣ ਪੀਣ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾ ਲਿਜਾਓ।
- ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤੋਂ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੇ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।ਆਵਾਜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਡੱਬਿਆਂ ਦੇ ਢੱਕਣ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਹੋਣ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਪੈਕਿੰਗ ਵਿੱਚੋਂ ਨਾ ਛਲਕਨ।
- ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ, ਜੋਖਮਾਂ ਅਤੇ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਕੰਟੇਨਰ ਤੇ ਲੱਗੇ ਲੇਬਲ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹੋ।
- ਡੱਬੇ ਦੇ ਲੇਬਲ ਤੇ ਬਣੇ ਵਾਰਨਿੰਗ ਚੌਕੋਰ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਤਿਕੋਣ ਦਾ ਰੰਗ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ-ਪਣ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਬਾਰੇ ਜਾਨਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।ਡੱਬੇ ‘ਤੇ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰੋ।
ਹੇਠਲੇ ਤਿਕੋਣ ਦਾ ਰੰਗ ਜ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਉਪਰਲਾ ਤਿਕੋਣ (ਸ਼ਬਦ)
ਲ਼ਾਲ ਅਤਿ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਜ਼ਹਿਰ
ਸੰਤਰੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਜ਼ਹਿਰ
ਪੀਲਾ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਜ਼ਹਿਰ
ਨੀਲਾ ਦਰਮਿਆਨਾ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਖਤਰਾ
ਹਰਾ ਘੱਟ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਸਾਵਧਾਨੀ
- ਲੇਬਲਉੱਤੇਦੱਸੇਜ਼ਹਿਰਤੋੜ (ਐਂਟੀਡੋਟ) ਨੂੰਸੁਵਿਧਾਵਿੱਚਰੱਖੋਤਾਂਜੋਅਚਨਚੇਤਕੀਟਨਾਸ਼ਕਨਿਗਲਣਜਾਂਸਾਹਰਾਹੀਂਸਰੀਰਅੰਦਰਜਾਣਦੀਸਥਿਤੀਵਿੱਚਕੰਮਆਸਕੇ।ਤੀਬਰਵਿਸ਼ੈਲੇਪਣਦੀਸਮੱਸਿਆਨਾਲਨਜਿੱਠਣਲਈਲੇਬਲਅਤੇਪੈਕਿੰਗਵਗੈਰਾਆਪਣੇਨਾਲਰੱਖੋਤਾਂਜੋਦੱਸੇਅਨੁਸਾਰਡਾਕਟਰਦੁਆਰਾਫੌਰੀਤੌਰਤੇ ਇਲਾਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।
- ਰਸਾਇਣ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਿਸਾਬ ਲਗਾੳ। ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ/ ਸਿਰਫ ਲੋੜੀਂਦੀ ਘੋਲ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਹੀ ਤਿਆਰ ਕਰੋ।
- ਇਹ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰੋ ਕਿ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ-ਉਪਕਰਣ ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇ। ਜੇ ਨਹੀਂ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਜਾਣਕਾਰ ਮਕੈਨਿਕ ਤੋਂ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਵਾਓ। ਸਹੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਉਪਕਰਣ ਅਤੇ ਸਹੀ ਆਕਾਰ ਵਾਲੀਆਂ ਨੋਜਲਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰ। ਲੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਜਾਂ ਖਰਾਬ ਉਪਕਰਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰੋ। ਬੰਦ ਨੋਜਲ਼ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਨਾਲ ਸਾਫ ਨਾ ਕਰੋ।
- ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਨਦੀਨ-ਨਾਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਸਪਰੇਅਰ ਦੀ ਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।ਜਾਂਚਕਰੋਕਿਕਾਮਿਆਂਲਈਢੁੁਕਵੇਂਕੀਟਨਾਸ਼ਕਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਕਰਣ ਭਾਵ ਪੀ.ਪੀ.ਈ. (ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਦਸਤਾਨੇ, ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਮਾਸਕ, ਕੈਪ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਪੜੇ, ਐਪਰਨ, ਆਰ.ਪੀ.ਈ. (ਸਾਹ ਪ੍ਰੋਟੈਕਸ਼ਨ ਉਪਕਰਣ) ਅਤੇ ਕੰਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਕਰਣ, ਆਦਿ) ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਇਹ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰੋ ਕਿ ਸਾਫ ਸੁਥਰੇ ਕੱਪੜੇ ਉਪਲਬਧ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਕਰਮਚਾਰੀ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ਲਦੀ ਹੀ ਸਾਫ ਸੁਥਰੇ ਕੱਪੜ ੇਪਹਿਨ ਸਕਣ।
14. ਇਹ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰੋ ਕਿ ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਸਾਫ ਪਾਣੀ, ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਤੌਲੀਏ ਉਪਲਬਧ ਹਨ।
15. ਜੇਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਸ਼ਹਿਦ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਹਿਦ ਮੱਖੀ
ਪਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਸਪਰੇ ਦੇ ਸਮੇਂ ਜਾਂ ਦਿਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਅਗਲੇਰੀ ਢੁਕਵੀਂ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਰਤ ਸਕਣ।
16. ਕੀੜੇਮਾਰ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੱਕੇ ਫਲ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਪਤੇ, ਆਦਿ ਤੋੜ ਲਵੋ।
ਵਰਤੋਂ ਦੌਰਾਨ
ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਸਮੇਂ ਇਸ ਸਮਝ ਨਾਲ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੇ ਰਸਾਇਣਕ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੌਰਾਨ ਲੇਬਲ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਖਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
- ਸਪਰੇਕਰਨਦਾਫੈਸਲਾਜ਼ਰੂਰਤਦੇਅਧਾਰਤੇਹੀਹੋਣਾਚਾਹੀਦਾਹੈਜਾਂਆਰਥਿਕਕਗਾਰਦੀਸੀਮਾ (ਜਿੱਥੇਲਾਗੂਹੋਵੇ) ਦੀਪਾਲਣਾਕਰਨੀਚਾਹੀਦੀਹੈ।
- ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਪੈਕਿੰਗ ਨੂੰ ਧੱਕੇ ਨਾਲ ਨਾ ਫਾੜੋ/ ਤੋੜੋ/ ਖੋਲੋ, ਇਹਨਾਂ ਪੈਕਿੰਗਾਂ ਨੂੰ ਖੋਲਣ ਲਈ ਚਾਕੂ ਜਾਂ ਕੈਂਚੀ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰੋ।
- ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦੇ ਘੋਲ ਦੀ ਓਨੀ ਮਾਤਰਾ ਹੀ ਬਣਾਓ, ਜਿੰਨ੍ਹੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈੇ ਤਾਂ ਜੋ ਛਿੜਕਾਅ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਾਧੂ ਘੋਲ ਨਾ ਬਚੇ।
- ਬੱਚੇ, ਬਜ਼ੁਰਗ ਅਤੇ ਕੋਈ ਬਿਮਾਰੀ ਗ੍ਰਸਤ ਲੋਕ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਣ। ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਖੇਤ ਵਿਚ ਬਿਨਾ ਨਿਗਰਾਨੀ ਦੇ ਨਾ ਰੱਖੋ।
- ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਫ਼ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੱਪੜੇ (ਪੀ.ਪੀ.ਈ.) ਪਹਿਣ ਕੇ ਰੱਖੋ। ਜੇ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕੱਪੜੇ ਗੰਦੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਨਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਬਦਲੋ।
- ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਤੋਂ ਪ੍ਰਹੇਜ ਕਰੋ। ਜੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋ ਲਵੋ।
- ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਕਦੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਜਾਂ ਚਿਹਰੇ ਨੂੰ ਨਾ ਮਲੋ। ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਜਾਂ ਸਾਹ ਰਾਹੀਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਚੋ।
- ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂੇ ਸਮੇਂ ਨਾ ਕੁਝ ਪੀਓ, ਨਾ ਖਾਓ। ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਖਾਣ ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਜਾਂ ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬਰਤਨ ਨਾ ਰੱਖੋ।
- ਜੇ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸੇ ਸਪਰੇਅਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਦੀਨ ਨਾਸ਼ਕ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਤਾਂ ਹੋਰ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਮਿੱਠੇ ਸੋਡੇ ਦੇ ਘੋਲ (ਲਗਭਗ 2 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਲੀਟਰ) ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋ ਲਵੋ।
- ਸੰਘਣੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਸਪਰੇਅ ਘੋਲ ਡਰੰਮਾਂ ਵਿਚ ਲµਬੀ ਲਕੱੜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋਕਿਸੇ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਛਿੱਟੇ ਨਾ ਪੈਣ।
- ਤੇਜ਼ ਹਵਾ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰੋ।ਸਪਰੇਅ ਹਵਾ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
- ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦਾ ਲੋੜੀਂਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਅਣਜਾਣ ਜਾਂ ਨਵੇਂ ਕਰਮਚਾਰੀ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੱਧੇਰੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
- ਕੀੜੇਮਾਰ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਕਾਮਿਆਂ ਲਈ ਅਰਾਮ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕਰੋ।ਕਰਮਚਾਰੀ ਨੂੰ ਦਿਨ ਵਿਚ ਅੱਠ ਘੰਟੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਪਰੇ ਦਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ।
- ਗਰਮ ਮੌਸਮ ਵਿਚ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਸਵੇਰੇ ਜਲਦੀ ਜਾਂ ਦੇਰ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਕਰੋ। ਇਸ ਸਮੇਂ, ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਪੜੇ ਪਹਿਨਣਾ ਅਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।
- ਦਾਣੇਦਾਰ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਛਿੜਕਾਅ ਵੇਲੇ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਦਸਤਾਨੇ ਪਾਓ। ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਹੱਥਾਂ ਜਾਂ ਬਾਹਾਂ 'ਤੇ ਕੱਟ ਜਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮ ਹੋਣ ਤਾਂ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਛਿੜਕਾਅ ਨਾ ਕਰੋ।
ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ
- ਬਚੇਹੋਏਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਡੱਬਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰਾਂ੍ਹ ਨਾਲ ਬੰਦ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਟੋਰ ਵਿਚ ਵਾਪਸ ਰੱਖੋ।
- ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਖਾਲੀ ਡੱਬੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋ ਕੇ ਅਤੇ ਤੋੜ-ਮਰੋੜ ਕੇ ਹੀ ਸੁੱਟਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁੜ ਵਰਤੋਂ ਨਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਪਰ ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ ਕਿ ਉਸ ਡੱਬੇ ਦਾ ਲੇਬਲ ਨਸ਼ਟ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਜਾਂ ਰਸਾਇਣ ਵਾਲੇ ਡੱਬੇ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ।
- ਸਪਰੇਅ ਉਪਕਰਣਾਂ ਵਿਚ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਾ ਛੱਡੋ। ਜੇ ਉਪਕਰਣਾਂ ਵਿਚ ਕੁਝ ਵਧੇਰੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਬਚੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਬੰਜਰ/ ਅਣਵਾਹੀ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਖਾਲੀ ਕਰੋ। ਸਿੰਜਾਈ ਨਹਿਰਾਂ/ ਖਾਲਾਂ, ਛੱਪੜਾਂ, ਖੂਹਾਂ ਜਾਂ ਨਦੀਆਂ ਵਿਚ ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਨਾ ਪਾਓ।
- ਖਾਲੀ ਸਪਰੇਅ ਉਪਕਰਣ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਡਿਟਰਜੈਂਟ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋਵੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਸ ਨੂੰ ਖੱੁਲੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ ਕਰੋ।
- ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਸਾਫ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਨਹਾਓ।ਵਰਤੇ ਕੱਪੜੇ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ ਤੇ ਧੋ ਲਓ।ਵਰਤੇ ਕੱਪੜੇ ਘਰ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਧੋਣ ਲਈ ਨਾ ਲਿਆਓ।
6. ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਰੱਖੋ।
7. ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੋਂ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਲਈ
ਵੀ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਸੁਝਾਅ
- ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦੀ ਚੋਣ
- ਆਪਣੀਆਂਫਸਲਾਂਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੀੜਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣੋ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੋਕਥਾਮ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਬਾਰੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲਓ ਜਾਂ ਪੀ.ਏ.ਯੂ. ਦੀਆਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਫਸਲਾਂ ਸਬੰਧੀ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰੋ।
- ਜਿਥੇ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ, ਕੀਟ-ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੇ ਗੈਰ-ਰਸਾਇਣਕ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿਓ- ਖੇਤੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਅਤੇ
ਵਾਤਾਵਰਣ ਉੱਤੇ ਪੈਣ ਵਾਲੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਅਤੇ ਲµਮੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖੋ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਸੰਯੁਕਤ ਕੀਟ ਪ੍ਰਬੰਧ
(ਆਈ. ਪੀ. ਐਮ.) ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੳਪਾਬੰਦੀਸ਼ੁਦਾਕੀਟਨਾਸ਼ਕਨਾਵਰਤੋਅਤੇਸਿਫਾਰਸ਼ਕੀਤੇਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂਦੀ
ਸਿਫਾਰਸ਼ਕੀਤੀਮਿਕਦਾਰਤੇਹੀਵਰਤੋਂਕਰੋ।
- ਜੇਇਕਕੀੜੇਦੇਵਿਰੁੱਧਕਈਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂਦੀਸਿਫਾਰਸ਼ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਚੁਣੋ ਜੋ ਵਾਤਾਵਰਣ ਲਈ ਘੱਟ ਖਤਰਨਾਕ ਹੋਵੇ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤਣ ਲਈ ਨਵੇਂ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਾਫ਼ੀ ਘੱਟ ਮਿਕਦਾਰ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਕੀੜਿਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹਨ।
- ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉਦੋਂ ਹੀ ਕਰੋ ਜਦੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋਵੇ।ਕੀੜਿਆਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉਦੋਂ ਹੀ ਕਰੋ ਜਦੋਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਵੇ।ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੀੜਿਆਂ ਲਈ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੇ ਆਰਥਿਕ ਕਗਾਰ (ਜਦੋਂ ਕੀੜਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਭਾਵਿਤ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਣ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਆਰਥਿਕ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੋਵੇ) ਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਾਲਣਾ ਕਰੋ।
- ਇੱਕੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਵਾਰ ਵਾਰ ਸਪਰੇ ਨਾ ਕਰੋ। ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਸਪਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਰੁੱਪ ਬਦਲ ਲਿਆ ਜਾਵੇ।
- ਕੀੜੇਮਾਰ ਜ਼ਹਿਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੱਕੇ ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਤੋੜ ਲਵੋ।
- ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਉਡੀਕ ਅਵਧੀ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਫਸਲ ਦੀ ਤੁੜਾਈ/ ਵਾਢੀ ਕਰੋ।ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੀਆਂ ਫਸਲਾਂ 'ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਉਡੀਕ ਅਵਧੀ (ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਫਲ/ ਸਬਜੀ, ਆਦਿ ਦੇ ਤੁੜਾਈ ਵਿਚਲਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਦਿਨ) ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋਣ ਨਾਲ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਨੂੰ ਛਿਲਣਾ ਵੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਗੋਭੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਬਾਹਰਲੇ ਲਪੇਟ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤਕ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਖਰਬੂਜ਼ੇ ਅਤੇ ਜੜਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਵਜੋਂ ਛਿੱਲ ਕੇ ਹੀ ਖਾੳ।
-
ਪੁਸ਼ਪਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਰਾੜ, ਸਮਰਿਤੀ ਸ਼ਰਮਾ ਅਤੇ ਬਲਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਕੰਗ, ਕੀਟ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ
adcomm@pau.edu
00000000000
Disclaimer : The opinions expressed within this article are the personal opinions of the writer/author. The facts and opinions appearing in the article do not reflect the views of Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media. Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media does not assume any responsibility or liability for the same.