ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਧਾਰਨਾਵਾਂ
ਵਿਜੈ ਗਰਗ
ਆਮ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਅਜੀਬ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਭ-ਅਸ਼ੁਭ ਦੀ ਖੇਡ ਖੇਡਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਹ ਕਈ ਵਾਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਟਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੇਰ੍ਹਾਂ ਨੰਬਰ ਦੇ ਕਮਰੇ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਕਈ ਨੰਬਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਸ਼ੁਭ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨੰਬਰ ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਵੀ ਹੈ। ਤੇਰ੍ਹਵਾਂ ਨੰਬਰ ਕਦੋਂ ਅਸ਼ੁੱਭ ਹੋ ਗਿਆ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਠੋਸ ਵਿਆਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਰਾਜਸਥਾਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਾਰਵਾੜ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਹੋਰ ਜਾਤੀ ਬਾਰ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਭ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੀ। ਜਦੋਂ ਇਸ ਜਾਤੀ ਦੇ ਲੋਕ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਜੋਂ ਕੁਝ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਗਿਣਤੀ ਬਾਰਾਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਰਾਧ ਕਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਅਸੀਂ ਮਰੇ ਹੋਏ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਬਾਰ੍ਹਵਾਂ ਹਿੱਸਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸੰਖਿਆ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਭ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਤਾਂ ਕੀ ‘ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ’ ਦੇ ਸ੍ਰੋਤ ਦਾ ਮੁਖੀ ਇੱਥੇ ਹੀ ਜਾਵੇਗਾ? ਇੱਕ ਵਾਰ ਬਨਾਰਸ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ, ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਕਰਿਆਨੇ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਤੋਂ ਹੋਰ ਸਮਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਝ ਘਰੇਲੂ ਸਮਾਨ ਖਰੀਦਿਆ। uਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਕੁੱਲ ਕੀਮਤ ਚਾਰ ਸੌ ਵੀਹ ਰੁਪਏ ਸੀ। ਦੁਕਾਨ 'ਤੇ ਬੈਠੇ ਨੌਜਵਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਕ ਰੁਪਏ ਘੱਟ ਦਿਓ। ਕਾਰਨ ਪੁੱਛਣ 'ਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ 'ਚਾਰ ਸੌ ਵੀਹ' ਰੁਪਏ ਨਹੀਂ ਲਵਾਂਗਾ। ਭਾਵੇਂ ਮਾਲ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸੌਦੇਬਾਜ਼ੀ ਦੌਰਾਨ ਨੌਜਵਾਨ ਇਕ ਰੁਪਿਆ ਵੀ ਘੱਟ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਜਦੋਂ ‘ਚਾਰ ਸੌ ਵੀਹ ਰੁਪਏ’ ਦਾ ਬਿੱਲ ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਰੁਪਿਆ ਘੱਟ ਲੈਣ ਦੀ ਜ਼ਿੱਦ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਅਖ਼ੀਰ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰੁਪਿਆ ਹੋਰ ਦੇ ਕੇ ‘ਚਾਰ ਸੌ ਵੀਹ’ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਉਸ ਦੇ ਲੈਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ, 'ਚਾਰ ਸੌ ਵੀਹ' ਭਾਰਤੀ ਦੰਡ ਵਿਧਾਨ ਦੀ ਇੱਕ ਧਾਰਾ ਹੈ। ਚੋਰੀ ਵਰਗੇ ਅਪਰਾਧ 'ਤੇ ਇਹ ਧਾਰਾਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਧਾਰਾ ਦਾ ਉਸ ਬਿੱਲ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲੈਣਾ-ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿਚ ਇਸ ਨੰਬਰ ਨੂੰ ਵੀ ਅਸ਼ੁਭ ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸਾਡੇ ਆਮ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ, ਅਸੀਂ ਤਿੰਨ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਵੀ ਅਸ਼ੁਭ ਮੰਨਦੇ ਹਾਂ। ਨੰਬਰ ਤਿੰਨ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, 'ਤੀਨ ਤਿਗਦਾ ਕਾਮ ਬਿਗਾੜਾ' ਅਤੇ 'ਤੀਨ ਟਿੱਕਟੋਕ ਮਹਾ ਵਿਕਾਸ'। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਨੰਬਰ ਤਿੰਨ ਨੂੰ ਨਾ ਮਿਲਣ। ਤਿੰਨ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਸ਼ੁਭ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਇਹ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਰਹੇਗੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਨੰਬਰ ਤਿੰਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ।ਆਉਣਾ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਿਸੇ ਸ਼ੁਭ ਕੰਮ ਲਈ ਕਿਤੇ ਜਾਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਤਿੰਨ ਵਿਅਕਤੀ ਉਸ ਕੰਮ ਲਈ ਨਾ ਜਾਣ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਜਾਂ ਵੱਧ ਹੈ ਤਾਂ ਠੀਕ ਰਹੇਗਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੰਬਰ ਤਿੰਨ ਨੇ ਕਦੇ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਗਿਆਰਾਂ, ਇਕਾਈ, ਇਕਵੰਜਾ, ਇਕ ਸੌ ਅਤੇ ਇਕ ਸ਼ੁਭ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਭ ਮੰਨਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸ਼ੁਭ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤਦੇ ਹਾਂ। ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਕੋਈ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੁਭ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੰਬਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵਾਧੂ ਫਾਇਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੰਬਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ। ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੰਬਰਾਂ 'ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ 'ਅੱਤਿਆਚਾਰ' ਕਿਉਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ? ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਕਈ ਗ਼ਲਤ ਗੱਲਾਂ ਮਨ ਵਿਚ ਵਸ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਨਵੀਂ ਚੀਜ਼ ਜਿਵੇਂ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਸਾਮਾਨ, ਵਾਹਨ ਆਦਿ ਨਹੀਂ ਖਰੀਦਦੇ। ਕਈ ਲੋਕ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਤੇਲ ਅਤੇ ਲੋਹੇ ਦੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਖਰੀਦਦੇ। ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਸਾਸਾਰਾਮ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਾਤੀ ਦੇ ਲੋਕ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਖਰੀਦਦੇ। ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨਉਹ ਵੀਰਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ 'ਸਨਮਾਨ' ਦਿਨ ਹੈ। ਕੁਝ ਖਾਸ ਦਿਨਾਂ 'ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ 'ਚ ਸਫਰ ਕਰਨਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵੀ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ 'ਚ ਬੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਨੰਬਰਾਂ ਦੀ ਇਸ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਬਾਜ਼ਾਰ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਜੋਂ ਪੈਸੇ ਦੇਣ ਲਈ ਜੋ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰੁਪਏ ਦਾ ਸਿੱਕਾ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰੁਪਏ ਦਾ ਸਿੱਕਾ ਲੱਭਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿੱਕਤ ਨਾ ਆਵੇ ਅਤੇ ਸ਼ੁਭ-ਅਸ਼ੁਭ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਇਹ ਖੇਡ ਬਣੀ ਰਹੇ। ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੀ ਬੇਹੂਦਾਤਾ ਇੰਨੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਮਨ ਵਿੱਚ ਬੀਜੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿਅਸੀਂ ਅਜੇ ਵੀ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲ ਸਕੇ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੇ ‘ਸ਼ਿਕਾਰ’ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਵਿਸ਼ਵਗੁਰੂ ਬਣਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇੰਨੇ ਡਰਦੇ ਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਨੰਬਰਾਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ!
-
ਵਿਜੈ ਗਰਗ, ਰਿਟਾਇਰਡ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨਲ ਕਾਲਮਨਵੀਸ ਮਲੋਟ ਪੰਜਾਬ
vkmalout@gmail.com
0009990000
Disclaimer : The opinions expressed within this article are the personal opinions of the writer/author. The facts and opinions appearing in the article do not reflect the views of Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media. Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media does not assume any responsibility or liability for the same.