ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ
ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਗਿਆਨ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪਛਾਣਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ, ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈਆਂ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤਾਂ ਲਈ ਲਚਕੀਲਾਪਣ, ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਢੁਕਵੇਂ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਬੁਨਿਆਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਆਦਿਵਾਸੀ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਰਵਾਇਤੀ ਗਿਆਨ ਦੇ ਖਾਸ ਮਨੁੱਖੀ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਸੰਚਾਰਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਰਵਾਇਤੀ ਗੀਤ, ਕਹਾਣੀਆਂ, ਕਥਾਵਾਂ, ਸੁਪਨੇ, ਢੰਗ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਪੁੱਤਰ ਜਾਂ ਮਾਂ ਨੂੰ ਧੀ ਨੂੰ ਸੌਂਪੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੋਈ ਅਸਲ ਵੱਖਰਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ - ਉਹ ਇੱਕ ਅਤੇ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲੱਗਭਗ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਗਿਆਨ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਤੱਕ ਸੰਚਾਰਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਝਾਤੀ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡਾਂ, ਪਿੰਡਾਂ, ਸਮਾਜ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਛੁਪੇ ਹੋਏ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਗਿਆਨ ਦੇ ਅਨੇਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ। ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਇਹ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ: ਕਿਸਾਨ, ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਗੂ, ਬਜ਼ੁਰਗ ਲੋਕ ਗੀਤ, ਗੀਤ-ਕਵਿਤਾ, ਪੁਰਾਤਨ ਰਿਕਾਰਡ, ਐਨ.ਜੀ.ਓ. , ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਸਮੱਗਰੀਆਂ। ਇਹ ਨੋਟ ਕਰਨਾ ਵੀ ਉਚਿਤ ਹੈ ਕਿ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਗਿਆਨ ਸਥਾਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਢੁਕਵਾਂ ਹੈ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਨੁਕੂਲਿਤ ਹੈ, ਇਹ ਫੌਰੀ ਬਚਾਅ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਜਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਇੱਕ ਸਰੋਤ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਵਿਭਿੰਨ ਉਤਪਾਦਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਗਿਆਨ ਨਵੇਂ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਹਰੀ ਤਕਨੀਕੀ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਏਕੀਕਰਨ ਲਈ ਲਚਕਦਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
-
ਵਿਜੈ ਗਰਗ, ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਮਲੋਟ
vkmalout@gmail.com
Disclaimer : The opinions expressed within this article are the personal opinions of the writer/author. The facts and opinions appearing in the article do not reflect the views of Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media. Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media does not assume any responsibility or liability for the same.