ਸਿਫ਼ਤ-ਸਾਲਾਹ ਕਿਸੇ ਦਾ ਭਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ
ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਕੋਈ ਤੁਹਾਡੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ? ਚੰਗਾ ਜਾਂ ਬੁਰਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੋ? ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕੋਈ ਕਹੇ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਬੁਰਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਖੈਰ, ਸਿਫ਼ਤ-ਸਾਲਾਹ ਮਿੱਠੇ ਵਰਗੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਸੁਆਦ ਮਿੱਠਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚੰਗਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਮੰਨ ਲਓ ਕਿ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੇ ਇਮਤਿਹਾਨ ਵਿੱਚ ਜਨਰਲ ਭਾਵ ਸੌ ਵਿੱਚੋਂ ਪੰਜਾਹ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਅੰਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਹ ਅੰਕ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਜਾਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ 'ਤੇਰੇ ਟੈਸਟ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਾਰ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਕਰਕੇ ਤੁਸੀਂ ਅਭਿਆਸ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕੇ... ਪਰ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੀ ਬੁੱਧੀ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹਾਂ।
ਅਗਲੀ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹਿਲੇ 10 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਦਿਖਾਓਗੇ।' ਇਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਉਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵੱਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਇਸ ਨੂੰ ਸੱਚ ਅਤੇ ਝੂਠ ਦੀ ਤੱਕੜੀ ਵਿੱਚ ਤੋਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ। ਕੁਝ ਕੁ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, ਇਹ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਆਪਣਾ ਜਾਦੂਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਾਬਲ ਸਮਝ ਕੇ ਅਗਲੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦੀ ਤਿਆਰੀ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧਿਆਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਿਹਨਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅੰਕ ਹਾਸਲ ਕਰਨ 'ਚ ਸਫਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਪਹਿਲੇ ਦਸ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਦਰਜ ਕਰਵਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਕੁਝ ਕੁੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਅਜਿਹੀਆਂ ਤਾਰੀਫ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਕੁੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀਣ ਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਕਾਰਨ ਉਹ ਸੁੰਦਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਾਂ ਉਸ ਦੇ ਛੋਟੇ ਕੱਦ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦਾ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਜਾਂ ਉਸ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮੋਟਾ ਜਾਂ ਪਤਲਾ ਹੋਣ ਦਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ, ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਦੇ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਆਤਮ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਛੁਪੇ ਉਹ ਗੁਣ ਦੱਸੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਜੇ ਤੱਕ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਪਤਾ ਲੱਗਣ 'ਤੇ ਉਹ ਲੜਕੀਆਂ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਹੋਰ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖ ਕੇ ਆਪਣੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦਿਖਾਉਣ 'ਚ ਸਫਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਧੂਮ-ਧੜੱਕੇ ਵਾਲੀ ਕੁੜੀ ਦੀ ਚੰਗੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਉਸ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕਰਕੇ ਛੋਟੀ ਕੁੜੀ ਵਿੱਚ ਛੁਪੇ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਗੁਣ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਉਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੁਰਾਣੇ, ਘਟੀਆਪਨ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਾਲਾਹ ਦੇ ਲਾਭ ਹਨ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਲੋਕ ਝੂਠੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਣ ਵਿਚ ਮਾਹਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਾਂ, ਲੂੰਬੜੀ ਅਤੇ ਪਨੀਰ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਸਮਝਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਵਡਿਆਈ ਕਿਸ ਮਕਸਦ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸਤਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਲਾਭ ਦੀ ਬਜਾਏ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਗੁਆਂਢੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਧੀਆਂ ਸਨ। ਛੋਟੀ ਧੀ ਸੋਹਣੀ ਤੇ ਫੈਸ਼ਨੇਬਲ ਸੀ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਹ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਅੱਵਲ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਵੱਡੀ ਧੀ ਸੁਭਾਅ ਤੋਂ ਨਰਮ ਤੇ ਭੋਲੀ-ਭਾਲੀ ਸੀ।
ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਘਰ ਦਾ ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕਹਿ ਕੇ ਘਰ ਬੈਠਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਘੱਟ ਅੰਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਤੋਂ ਸਿਆਣਪ ਲੈਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਵਾਰ-ਵਾਰ ਉਸ ਵਰਗਾ ਬਣਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਈ ਵਾਰ ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਛੋਟੀ ਧੀ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਇਸ ਦਾ ਅਸਰ ਉਲਟ ਸੀ। ਵੱਡੀ ਧੀ ਵਿੱਚ ਹੀਣਤਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਸਕੂਲ ਜਾਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਧੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਚੁਸਤ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਗਲਤ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਪੈ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਘਰੋਂ ਪੈਸੇ ਚੋਰੀ ਕਰ ਲਏ ਅਤੇ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇਖਣਾ, ਪਿਕਨਿਕ 'ਤੇ ਜਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਮਹਿੰਗੇ ਪਖਾਨੇ ਵੀ ਖਰੀਦਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ।
ਹੁਣ ਉਸਦਾ ਧਿਆਨ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਹਟ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਤੋਂ ਪੈਸੇ ਅਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਚੋਰੀ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਰੰਗੇ ਹੱਥੀਂ ਫੜਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗਲਤੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ।
ਉਸ ਨੇ ਛੋਟੀ ਧੀ ਦੀ ਵੱਡੀ ਧੀ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਕਰਕੇ ਦੋਵਾਂ ਧੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਨਾਲ ਖਿਲਵਾੜ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਦੇਰੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਣ 'ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਦੋਵੇਂ ਧੀਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਮਨੋ-ਚਿਕਿਤਸਕ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ, ਪਰ ਜੋ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਉਹ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਾਲਾਹ ਕਿਸੇ ਦਾ ਭਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਹੀ ਚੰਗਾ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
-
ਵਿਜੈ ਗਰਗ, ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਮਲੋਟ
vkmalout@gmail.com
Disclaimer : The opinions expressed within this article are the personal opinions of the writer/author. The facts and opinions appearing in the article do not reflect the views of Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media. Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media does not assume any responsibility or liability for the same.