ਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ
ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੋਸਤ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜਾਂ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਪੁੱਛੋ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਢ ਕੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹੀ ਜਵਾਬ ਦੇਵੇਗਾ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਕੰਬਸ਼ਨ ਇੰਜਣ, ਕੁਝ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਦਵਾਈ, ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਆਦਿ। ਪਰ ਉਹ ਇਹ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਅਸੰਭਵ ਸੀ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖੋਜ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਨ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਛਾਪੇ ਗਏ ਸ਼ਬਦਾਂ ਜਾਂ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹੋ? ਕਹਾਣੀ, ਕਵਿਤਾ ਜਾਂ ਨਾਟਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਤੁਹਾਡਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਵੀਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਉਹ ਕਿਹੜਾ ਗਿਆਨ ਹੈ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ? ਕਿਤਾਬਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਦੋਸਤ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਹਾਇਕ ਕਿਤਾਬ ਹੈ ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਦਿਲਾਸਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹੋ। ਭਾਵੇਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਆਰੰਭ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ ਪਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸਾਢੇ ਚਾਰ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਿਸਰ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਕਿਤਾਬਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸੱਕ ਅਤੇ ਭੋਜ ਪੱਤਰਾਂ ਉੱਤੇ ਲਿਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ।
ਅੱਜ ਵੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਭੋਜ ਪਾਤਰਾਂ ਉੱਤੇ ਲਿਖੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਈ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਜਾਇਬ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ, ਕਾਗਜ਼ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਗਿਆਨ ਲੱਕੜ ਦੇ ਮਿੱਝ ਤੋਂ ਆਇਆ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਛਾਪ ਕੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਛਪਾਈ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈਆਂ, ਪਰ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਰੋਬਿਨਸਨ ਕੁਸੋ, ਗੁਲੀਵਰਜ਼ ਟਰੈਵਲਜ਼ ਆਦਿ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਨਾਵਲਾਂ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ੋਰ ਸੀ। ਹੁਣ ਮਨੋਰੰਜਨ, ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਕਈ ਸਾਧਨ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ 'ਤੇ ਅਸਰ ਪੈਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਸੀ। ਪਰ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਫੈਲਾਅ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗਾ। ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੋਰ ਪਾਠ ਸਮੱਗਰੀ ਜਿਵੇਂ ਅਖਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਵਿਕਾਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
-
ਵਿਜੈ ਗਰਗ, ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਮਲੋਟ
vkmalout@gmail.com
Disclaimer : The opinions expressed within this article are the personal opinions of the writer/author. The facts and opinions appearing in the article do not reflect the views of Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media. Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media does not assume any responsibility or liability for the same.