ਵਿਗਿਆਨ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਦਾ ਅਸਰ ਵਿਗਿਆਨ ਉੱਤੇ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਬੰਧ ਹੈ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜ ਲਗਭਗ ਬੰਦ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਵੀ, ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਖੋਜ ਲਗਭਗ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਚੰਗੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਫੌਜੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਅਜਿਹੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਲੰਬੀ ਹੈ, ਜੋ ਜੰਗੀ ਸਾਜ਼ੋ-ਸਾਮਾਨ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਹਿਟਲਰ ਨੇ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਭਿਆਨਕ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਦੇ ਵਧਣ ਨਾਲ, ਇਹ ਹੈਰਾਨੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਫੌਜੀ-ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਮਹਾਂਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵੱਲ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਯੁੱਧ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਯੂਕਰੇਨ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵਿੱਚ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਯੂਕਰੇਨ ਦੀਆਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਜਾਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਜੋ ਖੋਜ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਕੰਮ ਰੋਕਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਕਈ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਰੂਸ ਵਿਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਭਾਈਚਾਰਾ ਵੀ ਹੈਰਾਨ ਅਤੇ ਖੜੋਤ ਹੈ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਅਮਰੀਕੀ ਸੰਸਥਾ ਨਾਸਾ ਨੇ ਵੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਰੂ ਆਰਟੇਮਿਸ ਮਿਸ਼ਨ 2026 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲਾਂਚ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਉਦੋਂ ਆਈ ਹੈ ਜਦੋਂ ਨਾਸਾ ਨੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਆਰਟੇਮਿਸ-1, ਚਾਲਕ ਦਲ ਰਹਿਤ ਉਡਾਣਾਂ ਦੀ ਦੇਰੀ ਬਾਰੇ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਮਾਨਵ-ਚੰਨ ਮਿਸ਼ਨ 2025 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ 'ਤੇ ਅਸਰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਅਮਰੀਕਾ, ਸਗੋਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ 'ਤੇ ਪੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਜ਼ਮੀਨੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਛਾਣ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਮੰਗਲ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਕੇਟ ਲਾਂਚ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਰੋਵਰ ਤੱਕ, ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ। ਜੰਗ ਦੇ ਤਣਾਅ ਨੇ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਵਧ ਰਹੇ ਤਣਾਅ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੁਲਾੜ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਨੂੰ ਮੁਲਤਵੀ ਜਾਂ ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਰੂਸ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾਈਆਂ ਹਨ; ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਰੂਸ ਲਗਾਤਾਰ ਆਪਣੀਆਂ ਪੁਲਾੜ-ਸਬੰਧਤ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਰੱਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰੂਸ 'ਤੇ ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਨਿਰਭਰਤਾ ਨੂੰ ਹਰ ਕੋਈ ਜਾਣਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨ ਜਾਂ ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ.
ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੂਸ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਮੰਗਲ ਮਿਸ਼ਨ ਵੀ ਭਟਕ ਜਾਵੇਗਾ। ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰੂਸ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਨੇੜੇ ਆ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਹੁਣ ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਬੱਦਲ ਮੰਡਰਾਉਣ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਰੂਸ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਪੁਲਾੜ ਆਧਾਰਿਤ ਇਰੋਸਿਟਾ ਟੈਲੀਸਕੋਪ ਸਿਸਟਮ ਚਲਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੁਣ ਇਸ ਵਿਗਿਆਨਕ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ? ਨੇਵੀਗੇਸ਼ਨ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਅਤੇ OneWeb ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨੈੱਟਵਰਕ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣ ਲਈ ਸੈੱਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ ਅਜੇ ਤੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ ਪਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਇਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਰੂਸ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਵੱਲ ਰਲ ਕੇ ਤੁਰਨ ਵਾਲੀ ਦੁਨੀਆਂ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੁੰਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਚੀਨ 'ਤੇ ਅਜੇ ਤੱਕ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਵਿਗਿਆਨੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਦੇ ਹਨ, ਚੀਨ ਨੂੰ ਇਸ ਯੁੱਧ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫਾਇਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਚਿੰਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬੀਜਿੰਗ ਦੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਅਮਰੀਕਾ ਜਾਂ ਰੂਸ ਵਰਗੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਚੀਨ ਨੇ ਅਜੇ ਤੱਕ ਦੁਨੀਆ ਨਾਲ ਕੋਰੋਨਾ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਜਾਂਚ ਸਾਂਝੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਭਲੇ ਵਿੱਚ ਹੈ ਕਿ ਜੰਗ ਜਲਦੀ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੁਬਾਰਾ ਇੱਕ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਵਧੇ।
-
ਵਿਜੈ ਗਰਗ, ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਮਲੋਟ
vkmalout@gmail.com
Disclaimer : The opinions expressed within this article are the personal opinions of the writer/author. The facts and opinions appearing in the article do not reflect the views of Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media. Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media does not assume any responsibility or liability for the same.