ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਘੁਸਪੈਠ
ਸੰਚਾਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੇ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਓਨਾ ਹੀ ਸਰਲ ਅਤੇ ਆਸਾਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿੰਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਦਿੱਖ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੱਕ ਆਸਾਨ ਪਹੁੰਚ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਸੰਚਾਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਅਸੀਂ ਖੁਸ਼ ਹਾਂ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਅਸੀਂ ਅੰਦਰੋਂ ਡਰੇ ਹੋਏ ਹਾਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਡੀ ਹਰ ਹਰਕਤ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਨਜ਼ਾਰਾ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਸੀ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਅਸੀਂ ਖੁਦ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਸੰਚਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਸਾਰੇ ਸਮਾਰਟ ਯੰਤਰ ਇਹ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਇਨ੍ਹਾਂ ਯੰਤਰਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਤਕਨੀਕੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ 'ਤੇ ਆਦੀ ਅਤੇ ਨਿਰਭਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮੈਟਰੋਪੋਲੀਟਨ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਸਾਰੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨੇ ਜਗ੍ਹਾ ਲੈ ਲਈ ਹੈ। ਅੱਜ ਪਰਿਵਾਰ ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਹਰ ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚਲੀ ਦੂਰੀ ਨੂੰ ‘ਬਣਾਇਆ’ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਇਹ ਤਕਨੀਕ ਸਾਡੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਘੁਸਪੈਠ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਸੰਚਾਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਕਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਨਵੀਂ ਆਨਲਾਈਨ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਹੈ।
ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਿਸਟਮ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਤੋਹਫਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਸਿਸਟਮ ਸਹੂਲਤ ਅਨੁਸਾਰ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਪਰ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਸਮਾਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸਿਸਟਮ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਆਨਲਾਈਨ ਸਿੱਖਿਆ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਦਫ਼ਤਰ ਤੱਕ, ਬੈਂਕ ਲੈਣ-ਦੇਣ, ਬਾਜ਼ਾਰ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਸਹਿਯੋਗ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੇ ਸਾਡੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਸਰਲ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਜਨ-ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਇਸ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ੋਸ਼ਣ, ਚੋਰੀ, ਲੁੱਟ-ਖੋਹ ਅਤੇ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੇ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਵੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੁਨਾਫੇ ਲਈ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਬਲਾਤਕਾਰ, ਜਿਨਸੀ ਅਪਰਾਧ, ਸੈਕਸ ਅਤੇ ਨਿੱਜਤਾ ਨੂੰ ਵੇਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਫਿਰ ਇਹ ਹੈ ਸਮਾਜਿਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਆਨਲਾਈਨ ਖਰੀਦ-ਵੇਚ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਰਾਹੀਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸੈਕਸ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਸਿਗਰਟ-ਕੇਸਾਂ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਵੇਚਣਾ, 'ਬੁੱਲੀ' ਅਤੇ 'ਸੁੱਲੀ' ਵਰਗੀਆਂ ਐਪਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਲੀਲ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਹੈ। ਫ਼ੋਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਧਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਨਸੀ ਅਪਰਾਧਾਂ ਦੀਆਂ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੇ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਕਾਢ ਕੱਢਣਾ ਜਾਂ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤਰੀਕਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਯੂ-ਟਿਊਬ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਬ੍ਰਾਊਜ਼ਰਾਂ ਤੱਕ ਪਾਬੰਦੀਸ਼ੁਦਾ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਪਰੋਸਿਆ ਜਾਣਾ ਹੈ।
ਸੱਚ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਤਕਨੀਕੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੇ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਆਸਾਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਸਾਦਗੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦਾ ਦਖਲ ਵੀ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ 'ਚ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਫੋਨ 'ਤੇ ਕਿਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਕਿੱਥੇ ਅਤੇ ਕਿਹੜਾ ਸਾਮਾਨ ਲੈ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਆਨਲਾਈਨ ਸਾਧਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕੀ ਲੱਭ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਇਸ ਦੀ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਕੋਲ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਬਜ਼ਾਰ ਸਾਡੇ ਬੈਂਕ ਤੋਂ ਫ਼ੋਨ ਨੰਬਰ ਤੱਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੈਰ-ਵਾਜਬ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਸਾਡੇ ਫੋਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ, ਮਾਰਕੀਟ ਬ੍ਰਾਂਡ ਨੂੰ ਸੁਨੇਹੇ ਮਿਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਕੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਕੀ ਸੋਚ ਰਹੇ ਸੀ!
ਇੱਕ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਕੰਧਾਂ ਦੇ ਵੀ ਕੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਧਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਸਾਡੇ ਕੰਨ ਸਾਡੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ 'ਫੋਨ' ਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਾਡਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਬਜ਼ਾਰ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਹਰ ਸਮੇਂ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਹੋਵੇ। ਜਿੱਥੇ ਬਹੁਮੰਜ਼ਿਲਾ ਇਮਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਫਲੈਟਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸੰਚਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਪਏ ਘਰਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਹਰ ਗਤੀਵਿਧੀ ’ਤੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਸ ਖਪਤਵਾਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਮੰਡੀ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇੱਕ ਆਮ ਆਦਮੀ ਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਮੰਡੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਕਿ 'ਚਾਰ ਦੀਵਾਰ ਦੇ ਕੰਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ' ਪਰ ਅੱਜ ਹਰ ਦੀਵਾਰ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਨਾਲ ਲੈਸ ਆਪਣੇ ਆਪ 'ਚ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦਾ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕਰਦੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਬਾਜ਼ਾਰ ਸਾਡੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਹੀ ਮੰਡੀ ਕਦੇ ਆਪਣੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਤੈਅ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚ ਕੇ ਮੰਡੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸੰਚਾਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸਰਲ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਜਿੰਨੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ, ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਡਰਾਉਣਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਡਰ ਜੋ ਅਦਿੱਖ ਹੈ, ਪਰ ਸਾਡੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਸਾਨੂੰ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਹੈ।
-
ਵਿਜੈ ਗਰਗ, ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਮਲੋਟ
vkmalout@gmail.com
Disclaimer : The opinions expressed within this article are the personal opinions of the writer/author. The facts and opinions appearing in the article do not reflect the views of Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media. Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media does not assume any responsibility or liability for the same.