ਅਗਸਤ 1947 ਦੇ ਅੱਧ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਵਿਭਾਜਨ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਕਰਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਵੰਡਣ ਲਈ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ, ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਗਲਾਈ ਕੀਤੇ ਇਕ ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਅਣਵੰਡੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਦੀ ਕੁੱਲ ਜਨਸੰਖਿਆ 33 ਮਿਲੀਅਨ ਸੀ। ਇਸ ਵਿਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਿਯੁਕਤ ਇਲਾਕਿਆਂ ( 2.8 ਕਰੋੜ) ਅਤੇ ਕਈ ਰਿਆਸਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਇੱਕ ਮੁਸਲਿਮ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ 44-47 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਸਿਧਾਂਤ ਤੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਉਹ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਮੁਸਲਿਮ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ।
ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵੰਡਣ ਦੀ ਮੰਗ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਸੰਪਰਦਾਇਕ ਪਾਰਟੀ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ ਇਸ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ (ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਇਕ ਚੌਥਾਈ) ਨਹੀਂ ਸਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਸਲਾਮੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਕੌਮ ਸੀ।
ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਹੀ ਸਿਧਾਂਤ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀæ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਗਰਸ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇਕਜੁੱਟ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਜਾਣਨਾ ਕਿ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ 8 ਮਾਰਚ, 1 9 47 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਭਾਜਨ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ, ਇਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਲਈ ਸਿੱਖ ਮੰਗ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਆਪਣਾ ਭਾਰ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ।
ਵਾਇਸਰਾਏ ਮਾਉਂਟਬੈਟਨ ਇਸ ਸਿੱਟੇ ਤੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਿਭਾਜਨ ਅਟੱਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈæ ਇਸ ਲਈ 3 ਜੂਨ, 1947 ਨੂੰ, ਵਿਭਾਜਨ ਯੋਜਨਾ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾਵਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਇਕਜੁੱਟ ਜਾਂ ਵੰਡਿਆ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨæ ਦੋਵੇਂ ਸੰਸਧਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੂਬਿਆਂ ਦੇ ਵਿਭਾਜਨ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਵੋਟ ਪਾਈ।
ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਅਸਲ ਤਬਾਦਲਾ ਖੂਨੀ ਅਤੇ ਤਿੱਖਾ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆæ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਦਸ ਵੱਡੀਆਂ ਤ੍ਰਾਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਭਾਜਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਨ ਨੁਕਸਾਨ 10 ਲੱਖ ਹੈæ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 14-18 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਘਰਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਚ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਇਕੱਲੇ ਪੰਜਾਬ ਲਈ, ਜੀਵਨ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਲਗਭਗ 500,000-800000 ਅਤੇ 10 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਲਈ ਭੱਜਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਨਸਲੀ ਸਫਾਈ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮਾਮਲਾ ਹੋਇਆæ ਇਸ ਲਈ, ਇਸਨੇ ਭਾਗ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 1947 ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮੁਸਲਿਮ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਏ, ਕੁਝ ਮੁਸਲਮਾਨ ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਦੇ ਛੋਟੇ ਰਿਆਸਤਾਂ (ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ 88,000) ਵਿਚ ਬਾਕੀ ਰਹਿ ਗਏ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਗ਼ੈਰ-ਹਾਜ਼ਰੀ ਕਾਰਨ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਈ।
ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਿਮ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਾਂਤ ਨੂੰ ਇਕਜੁੱਟ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਸਨ? ਹਿੰਸਾ ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਹੋਈ ਕਿਉਂ ਨਾ ਰੋਕੀ ਗਈ? 'ਨਸਲੀ ਸਫਾਈ ' ਦੇ ਅਧਿਆਇ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇੱਕ ਸਿਧਾਂਤਕ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਹੈ ।
ਇਕ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਭਵਿੱਖ ਦਾ ਡਰ, ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਹੋਏ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਚਾਰ ਦੀ ਘਾਟ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਪਤਨ ਅਥਾਰਿਟੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮਾਹੌਲ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸ਼ੱਕ ਅਤੇ ਡਰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ, ਆਮ ਲੋਕ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਅਤੇ ਅਣਇੱਛਤ ਨਤੀਜੇ ਨਿਕਲਦੇ ਸਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਥਿਤੀ ਵਿਗੜਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇੰਡਆ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਮਨੁੱਖੀ ਤਰਾਸਦੀ ਵਾਪਰੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਲਹੂ ਨਾਲ ਕਬਰਾਂ ਚੋਈਆਂ-ਤੇ ਘਰ 2 ਵੈਣ ਕਿਰੇ। ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਹੈਵਾਨੀਅਤ ਬਣ ਨੱਚੀ।
-
ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਟਾਂਡਾ, ਲੇਖਕ
drtanda101@gmail.com>
Disclaimer : The opinions expressed within this article are the personal opinions of the writer/author. The facts and opinions appearing in the article do not reflect the views of Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media. Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media does not assume any responsibility or liability for the same.