ਐਚਐਮਈਐਲ ਅਤੇ ਮਮਤਾ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ ਪੇਂਡੂ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ’ਚ ਤਬਦੀਲੀ
ਅਸ਼ੋਕ ਵਰਮਾ
ਬਠਿੰਡਾ,10 ਜੁਲਾਈ2025: ਐਚਪੀਸੀਐਲ-ਮਿੱਤਲ ਐਨਰਜੀ ਲਿਮਟਿਡ (ਐਚਐਮਈਐਲ) ਨੇ ਮਮਤਾ ਹੈਲਥ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਪੇਂਡੂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਬਪੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ 46 ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸ਼ੋਰ ਲੜਕੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪੋਸ਼ਣ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਚਲਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਪਹਿਲ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸ਼ੋਰ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ, ਪੋਸ਼ਣ, ਸਵੱਛਤਾ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਬਣਾਉਣ ’ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ 2 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਲਾਭ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਫੈਸਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਵਿਦਿਅਕ ਸੈਸ਼ਨ, ਰੋਲ-ਪਲੇ, ਖੇਡ-ਅਧਾਰਤ ਸਿਖਲਾਈ, ਰਸੋਈ ਬਾਗਬਾਨੀ (ਪੋਸ਼ਣ ਵਾਟਿਕਾ) ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਫਲਿੱਪਬੁੱਕ ਵਰਗੇ ਸਧਾਰਣ ਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੈਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਸਿਰਫ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਅਤੇ ਆਤਮ ਨਿਰਭਰ ਬਣਾਉਣਾ ਸੀ। ਇਸ ਮੁਹਿੰਮ ਤਹਿਤ 46 ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਆਸ਼ਾ ਅਤੇ ਆਂਗਣਵਾੜੀ ਵਰਕਰਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਬੈਚਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਛੋਟੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਛੇ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਲੋੜੀਂਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਸਿਖਲਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਫਾਲੋਅੱਪ ਦੌਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ 96 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਔਰਤਾਂ ਸਵੈ-ਖਪਤ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ 97 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨੇ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ 40 ਤੋਂ 100 ਰੁਪਏ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬਚਤ ਕੀਤੀ । ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਰਵਾਇਤੀ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਤਰੀਕਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗਾਂ ਦੇ ਗੋਬਰ ਦੀ ਖਾਦ ਅਤੇ ਵਰਮੀ ਕੰਪੋਸਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਰਸੋਈ ਦੀ ਬਾਗਬਾਨੀ ਕੀਤੀ।
ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਡੀ-ਵਾਰਮਿੰਗ ਦਿਵਸ ’ਤੇ ਪੰਜ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਸਮੇਤ ਕਈ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਮਾਗਮ ਵੀ ਕਰਵਾਏ ਗਏ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਅਤੇ ਰੋਕਥਾਮ ਬਾਰੇ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੈਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸ਼ੋਰ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਖੇਡਾਂ, ਕੁਇਜ਼, ਸੱਪ ਅਤੇ ਪੌੜੀ, ਫਲੈਸ਼ ਕਾਰਡ, ਕਾਮਿਕ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਜ਼ਰੀਏ ਪੋਸ਼ਣ, ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ, ਮਾਹਵਾਰੀ ਦੀ ਸਫਾਈ, ਪਰਿਵਾਰ ਨਿਯੋਜਨ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਸੰਚਾਰੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।ਪੱਕਾ ਖੁਰਦ ਦੀ ਆਂਗਣਵਾੜੀ ਵਰਕਰ ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘ਪਹਿਲਾਂ ਔਰਤਾਂ ਮਾਹਵਾਰੀ ਬਾਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ, ਹੁਣ ਔਰਤਾਂ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ’ਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਗੱਲ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਫਾਈ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ ਇੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਮਮਤਾ ਅਤੇ ਐਚਐਮਈਐਲ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਪੋਸ਼ਣ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਦੀ ਹੈ।
ਹੁਣ ਉਹ ਖੁਦ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਉਗਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਘਰੇਲੂ ਖਰਚੇ ਵੀ ਘੱਟ ਹੋਏ ਹਨ। 20 ਸਾਲਾ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਸੁਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਪੋਸ਼ਣ ਜਾਂ ਮਾਹਵਾਰੀ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੀ ਸੀ। ਐਚਐਮਈਐਲ ਦੇ ਸੀਐਸਆਰ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਜਨਰਲ ਮੈਨੇਜਰ ਸ਼੍ਰੀ ਵਿਸ਼ਵ ਮੋਹਨ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘ਸਾਡਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚੀ ਤਰੱਕੀ ਉੱਥੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ,ਜਿੱਥੇ ਦੇਖਭਾਲ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਜੋ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਨੀਂਹ ਹਨ। ਮਮਤਾ ਨਾਲ ਭਾਈਵਾਲੀ ਨੇ ਪੇਂਡੂ ਸਿਹਤ ਵਿੱਚ ਜੋ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਸਾਡੇ ਸਮੂਹਿਕ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਐਚਐਮਈਐਲ ਅਤੇ ਮਮਤਾ ਦਾ ਇਹ ਭਾਈਵਾਲੀ ਮਾਡਲ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਉਭਰਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਵਿਚਾਰਸ਼ੀਲ, ਸਥਾਨਕ ਸਭਿਆਚਾਰ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ, ਵਿਹਾਰਕ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸਥਾਈ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆ ਸਕਦੀ ਹੈ।