ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੀ ਚੋਣ: ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQ), ਜਾਣੋ ਚੋਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਵੋਟਿੰਗ ਬਾਰੇ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 8 ਸਤੰਬਰ 2025 : ਭਾਰਤ ਦੇ 17ਵੇਂ ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੀ ਚੋਣ ਲਈ ਵੋਟਿੰਗ 9 ਸਤੰਬਰ, ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਐਨਡੀਏ ਵੱਲੋਂ ਸੀਪੀ ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਗਠਜੋੜ ਵੱਲੋਂ ਪੀ ਸੁਦਰਸ਼ਨ ਰੈਡੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਹਨ। ਇਹ ਚੋਣ ਜਗਦੀਪ ਧਨਖੜ ਦੇ ਅਚਾਨਕ ਅਸਤੀਫੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰਵਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਆਓ, ਇਸ ਚੋਣ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਜਾਣੀਏ।
ਚੋਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਵੋਟਿੰਗ
ਵੋਟਿੰਗ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਹੋਵੇਗੀ?
ਵੋਟਿੰਗ ਸਵੇਰੇ 10 ਵਜੇ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ 5 ਵਜੇ ਤੱਕ ਸੰਸਦ ਭਵਨ ਦੇ ਕਮਰਾ ਨੰਬਰ ਐਫ-101 ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗੀ। ਨਤੀਜੇ ਉਸੇ ਦਿਨ ਸ਼ਾਮ 6 ਵਜੇ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਐਲਾਨੇ ਜਾਣਗੇ।
ਕੌਣ ਵੋਟ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਸਭਾ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰ (ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਨਾਮਜ਼ਦ) ਵੋਟ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਮੌਜੂਦਾ ਚੋਣ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ 781 ਮੈਂਬਰ ਹਨ।
ਵੋਟਿੰਗ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਕੀ ਹੈ?
ਚੋਣ ਅਨੁਪਾਤਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਸਿੰਗਲ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰੇਬਲ ਵੋਟ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ ਗੁਪਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵੋਟਰ ਬੈਲਟ ਪੇਪਰ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ 1, 2, 3 ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਕੀ ਡਾਕ ਰਾਹੀਂ ਵੋਟ ਪਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ?
ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਵੋਟ ਪਾਉਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਰੋਕਥਾਮ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਡਾਕ ਰਾਹੀਂ ਵੋਟ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ਵਾਰ ਸ਼ੇਖ ਅਬਦੁਲ ਰਸ਼ੀਦ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਲਈ ਸੰਭਵ ਹੈ।
ਨਤੀਜਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਿਯਮ
ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?
ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਇਜ਼ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਛਾਂਟੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਫਿਰ ਪਹਿਲੀ ਤਰਜੀਹ ਵਾਲੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਗਿਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਨੂੰ 50% ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੋਟਾਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਜੇਤੂ ਐਲਾਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵੋਟਾਂ ਵਾਲੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਦੂਜੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਕੀ ਦਲ ਬਦਲੀ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਨਹੀਂ, ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਚੋਣ ਕਿਸੇ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਲੜੀ ਜਾਂਦੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਵ੍ਹਿਪ ਜਾਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਮੈਂਬਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਨੂੰ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਲਈ ਸੁਤੰਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਵੋਟ ਕਦੋਂ ਰੱਦ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ?
ਵੋਟ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਰੱਦ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਮੀਦਵਾਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਤਰਜੀਹ (1) ਨਾ ਲਿਖਣਾ, ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਤਰਜੀਹ ਦੇਣਾ, ਅਸਪਸ਼ਟ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਿਖਣਾ, ਜਾਂ ਬੈਲਟ ਪੇਪਰ 'ਤੇ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਬਣਾਉਣਾ।
ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਅਹੁਦੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨਿਯਮ
ਕੌਣ ਚੋਣ ਲੜ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਚੋਣ ਲੜਨ ਲਈ ਉਮੀਦਵਾਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਾਗਰਿਕ, 35 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦਾ, ਰਾਜ ਸਭਾ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਨ ਯੋਗ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਲਾਭ ਦੇ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਨਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ਲਈ 20 ਪ੍ਰਸਤਾਵਕਾਂ ਅਤੇ 20 ਸਮਰਥਕਾਂ ਦੇ ਦਸਤਖਤ ਅਤੇ ₹15,000 ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਜਮ੍ਹਾਂ ਰਾਸ਼ੀ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਾਉਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।
ਤਨਖਾਹ ਅਤੇ ਭੱਤੇ:
ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੂੰ ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਜੋਂ 4 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ ਤਨਖਾਹ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕਈ ਹੋਰ ਸਹੂਲਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੁਫਤ ਨਿਵਾਸ, ਮੈਡੀਕਲ ਸਹੂਲਤਾਂ, ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਟਾਫ਼ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਤਨਖਾਹ ਦਾ 50% ਪੈਨਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।