AI ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਖ਼ਬਰਾਂ ਦੀ ਗਤੀ ਜ਼ਰੂਰ ਵਧੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜਾਅਲੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਅਤੇ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਦਾ ਵੀ ਹੜ੍ਹ ਆ ਗਿਆ ਹੈ- ਵਿਜੈ ਗਰਗ 

ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਨੇ ਪੂਰੇ ਮੀਡੀਆ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ (ਏਆਈ) ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਖ਼ਬਰਾਂ ਦੀ ਗਤੀ ਜ਼ਰੂਰ ਵਧੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜਾਅਲੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਅਤੇ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਦਾ ਹੜ੍ਹ ਵੀ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੱਜ, ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਨਕਲੀ ਵੀਡੀਓ ਬਣਾਉਣਾ ਇੰਨਾ ਆਸਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਸਹੀ ਅਤੇ ਗਲਤ ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਕ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਅਤੇ ਤੱਥਾਂ ਨਾਲ ਜਨਤਾ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਇੱਕ ਪਛਾਣ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਡਿਜੀਟਲ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਨਿਊਜ਼ ਚੈਨਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵੱਧ ਰਹੇ ਵਾਧੇ ਨੇ ਖ਼ਬਰਾਂ ਦੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ 'ਤੇ ਸਵਾਲੀਆ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਟੀਵੀ ਨਿਊਜ਼ ਚੈਨਲਾਂ ਅਤੇ ਯੂਟਿਊਬ ਚੈਨਲਾਂ ਕਾਰਨ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ਹੈ। ਪਰ ਉਸਦੀ ਇਹ ਸੋਚ ਬੇਬੁਨਿਆਦ ਮੰਨੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਅਕਸਰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਟੀਆਰਪੀ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ, ਕੁਝ ਟੀਵੀ ਚੈਨਲ ਝੂਠੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਚੈਨਲਾਂ ਦੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਅਖ਼ਬਾਰ ਆਪਣੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਕਾਰਨ ਜਨਤਾ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਏ ਹਨ। ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਟੀਵੀ ਨਿਊਜ਼ ਚੈਨਲ ਟੀਆਰਪੀ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਸਨਸਨੀਖੇਜ਼ ਖ਼ਬਰਾਂ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਟੀਵੀ ਨਿਊਜ਼ ਚੈਨਲਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਮੰਤਰਾਲੇ ਤੋਂ ਕਈ ਵਾਰ ਨੋਟਿਸ ਵੀ ਮਿਲੇ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤਣਾਅ ਅਤੇ 'ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ' ਸੰਬੰਧੀ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਖ਼ਬਰਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਲਗਭਗ 80 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਖ਼ਬਰਾਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਤਣਾਅ ਵਧ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਨਿਊਜ਼ ਚੈਨਲਾਂ ਦੀ ਵੀ ਆਲੋਚਨਾ ਹੋਈ। ਕੁਝ ਚੈਨਲਾਂ ਨੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਜਾਨਾਂ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਟੀਵੀ ਚੈਨਲਾਂ ਦੀ ਜਲਦਬਾਜ਼ੀ ਸਿਰਫ਼ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਖ਼ਬਰਾਂ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸਾਡੇ ਬਲਾਂ ਦੀਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕਾਰਜਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਸਮੇਤ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਸੁਰੱਖਿਆ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਟੀਵੀ ਚੈਨਲਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਗਾਮ ਹਮਲੇ ਦੀ ਗਲਤ ਤਾਰੀਖ਼ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾਇਆ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚਰਚਿਤ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਵੀਡੀਓ ਨੇਵੀ ਅਫਸਰ ਵਿਨੈ ਨਰਵਾਲ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਟੀਵੀ ਚੈਨਲਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਹਿਲਗਾਮ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਊਜ਼ ਚੈਨਲਾਂ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਸਗੋਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਪਣੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਗੁਆ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। 'ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼' ਬਣਨ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਟੀਵੀ ਚੈਨਲ ਤੱਥਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਖੌਤੀ ਬਹਿਸ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਸ਼ੋਰ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਏਜੰਡੇ ਨੇ ਖ਼ਬਰਾਂ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ। ਸਾਲ 2023 ਵਿੱਚ ਮਨੀਪੁਰ ਹਿੰਸਾ ਦੌਰਾਨ ਵੀ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚੈਨਲਾਂ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਤਸਦੀਕ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਅਤੇ ਨਕਲੀ ਵੀਡੀਓ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤੇ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਥਿਤੀ ਹੋਰ ਵੀ ਵਿਗੜ ਗਈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਵੀਡੀਓ ਨਕਲੀ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਨੀਪੁਰ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਯੂਟਿਊਬ ਵਰਗੇ ਸੁਤੰਤਰ ਡਿਜੀਟਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਨੇ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਨੂੰ ਲੋਕਤੰਤਰੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਖ਼ਬਰਾਂ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ 'ਤੇ ਵੀ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਰਸਮੀ ਤਸਦੀਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਜਾਅਲੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਅਤੇ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰ ਖ਼ਬਰ ਕਈ ਪੱਧਰਾਂ 'ਤੇ ਤਸਦੀਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟਰ ਦੁਆਰਾ ਫੀਲਡ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਡੈਸਕ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਕੀ ਟੀਮ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖ਼ਬਰਾਂ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਿੰਟ ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ, ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਮਾਧਿਅਮ ਵਜੋਂ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਤਾਕਤ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਕੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਖ਼ਬਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਕਈ ਪੱਧਰਾਂ 'ਤੇ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਆਪਣੀ ਸਮਝ ਨਾਲ ਖ਼ਬਰ ਭੇਜਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਡੈਸਕ ਨਿਗਰਾਨੀ, ਸੰਪਾਦਕੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਤੇ ਉਸ ਖ਼ਬਰ ਦੇ ਸਰੋਤ ਦੀ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਮਾਧਿਅਮ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਦੈਨਿਕ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਵਰਗੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਨੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਰਾਹੀਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਿੰਟ ਮੀਡੀਆ ਅੱਜ ਵੀ ਗੰਭੀਰ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਸੰਦ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਜਾਅਲੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਰਗੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੀਏ। 2023 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਿਊਜ਼ ਰੀਡਰਾਂ 'ਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇੱਕ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 44 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਉੱਤਰਦਾਤਾਵਾਂ ਨੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਖ਼ਬਰ ਸਰੋਤ ਮੰਨਿਆ। 'ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼' ਹੋਣ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ, ਖ਼ਬਰਾਂ ਦੀ ਸੱਚਾਈ, ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਦੀ ਨੈਤਿਕਤਾ ਕਿਤੇ ਗੁਆਚਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਪੜ੍ਹਨਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਖ਼ਬਾਰ ਪੜ੍ਹਨ ਨਾਲ ਖ਼ਬਰਾਂ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਅਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਕਵਰੇਜ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਟੀਵੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਹੈ। ਇਹ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਸੋਚ, ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣਾਤਮਕ ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਸਮਝ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।