ਪੰਜਾਬ ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ 48ਵੀਂ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ
ਅਸ਼ੋਕ ਵਰਮਾ
ਬਠਿੰਡਾ, 28 ਨਵੰਬਰ 2025: ਪੰਜਾਬ ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ 48ਵੀਂ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਯਤਨ ਨਾਲ ਆਯੋਜਿਤ ਇਹ ਦੋ-ਰੋਜ਼ਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੰਪੋਜ਼ੀਅਮ ਮਾਨਯੋਗ ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ ਪ੍ਰੋ. ਰਾਘਵੇਂਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਤਿਵਾੜੀ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਉਦਘਾਟਨੀ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿਚ ਕਰਨਲ ਜਗਦੇਵ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ (ਸੇ.ਨਿ.), ਵਾਈਸ-ਚਾਂਸਲਰ, ਆਦੇਸ਼ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਬਠਿੰਡਾ ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ ਵਜੋਂ, ਡਾ. ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਪਾਲ, ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ, ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹਿਮਾਨ ਵਜੋਂ, ਅਤੇ ਡਾ. ਪ੍ਰੇਮ ਪਤੰਜਲੀ, ਪ੍ਰਧਾਨ, ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਸਾਰਸਵਤ ਮਹਿਮਾਨ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।
ਕਾਨਫਰੰਸ ਦਾ ਆਰੰਭ ਪੌਧਿਆਂ ਨੂੰ ਜਲ ਅਰਪਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਰੋ ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ ਆਚਾਰਿਆ ਕਿਰਣ ਹਜ਼ਾਰਿਕਾ ਨੇ ਸਵਾਗਤੀ ਸੰਬੋਧਨ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੀ ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਹੱਤਤਾ ਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਦੇ ਸੰਰੱਖਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਲਈ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਇਹ ਸਮਾਗਮ ਭਾਰਤੀ ਗਿਆਨ ਪਰੰਪਰਾ, ਭਾਸ਼ਾਈ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯਤਨ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਜਤਾਇਆ ਕਿ ਹਿੰਦੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁਖੀ ਆਚਾਰਿਆ ਰਾਜੇਂਦਰ ਸੇਨ ਅਤੇ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਉਤਕ੍ਰਿਸ਼ਟ ਤਾਲਮੇਲ ਹੇਠ ਇਹ ਕਾਨਫਰੰਸ ਲਿਪੀ ਰਹਿਤ ਅਤੇ ਖ਼ਤਰੇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਲਈ ਨਵੇਂ ਰਸਤੇ ਖੋਲ੍ਹੇਗੀ ਅਤੇ ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਸੁਗਮ ਰੂਪ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਮਾਨਤਾ ਦੇਵੇਗੀ।
ਆਪਣੇ ਸੰਬੋਧਨ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ ਕਰਨਲ ਜਗਦੇਵ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਏਕਤਾ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨੀਂਹ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੱਖ–ਵੱਖ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਸਮਰਥਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਮੀਦ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਕਿ ਇਹ ਕਾਨਫਰੰਸ ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਦੇ ਸੰਭਾਲ, ਤਕਨੀਕੀ ਪਹਿਲੂਆਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਸਾਰ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗੀ।
ਇਸ ਮੌਕੇ ਤੇ ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਵੱਲੋਂ ਪੰਜਾਬ ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੂੰ “ਵਿਨੋਬਾ ਭਾਵੇ ਪੁਰਸਕਾਰ” ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ–ਪ੍ਰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖ–ਵੱਖ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਾ. ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਪਾਲ ਅਤੇ ਡਾ. ਪ੍ਰੇਮ ਪਤੰਜਲੀ ਵੱਲੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਵੀ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਉਦਘਾਟਨ ਸੈਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਸਹ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸ਼੍ਰੀ ਅਰੁਣ ਕੁਮਾਰ ਪਾਰਸਾਨ ਨੇ ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਟੀਚੇ ਅਤੇ ਉਦੇਸ਼ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਡਾ. ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਪਾਲ ਨੇ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਸੈਸ਼ਨ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਡਾ. ਕੁਲਭੂਸ਼ਣ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਕੀਤਾ।
“ਸੂਚਨਾ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ” ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਆਯੋਜਿਤ ਦੂਜੇ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਲਲਿਤ ਭੂਸ਼ਣ, ਚੰਦਰਕੁਮਾਰ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਡਾ. ਨੀਰਜ ਕੁਮਾਰ ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਦੀ ਉਪਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਰੱਖੇ।
ਤੀਸਰਾ ਸੈਸ਼ਨ “ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕਤਾ ਵਿੱਚ ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ” ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਖ–ਵੱਖ ਸੂਬਿਆਂ ਦੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਲਿਪੀ ਰਾਹੀਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਏਕਤਾ 'ਤੇ ਖੋਜ–ਆਧਾਰਿਤ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ।
ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਹੋਈ ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੀ ਜਨਰਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਮੀਟਿੰਗ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੇ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਯਾਦਗਾਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਪੰਜਾਬ ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਨਾਚ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਰਹੇ।
ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਤੋਂ ਵਿਦਵਾਨਾਂ, ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ, ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਹਸਤੀਆਂ ਦੀ ਉਤਸ਼ਾਹਪੂਰਨ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਰਹੀ। ਕਾਨਫਰੰਸ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਡਾ. ਸਮੀਰ ਮਹਾਜਨ (ਕਨਵੀਨਰ) ਅਤੇ ਡਾ. ਦੀਪਕ ਕੁਮਾਰ ਪਾਂਡੇ (ਕੋ-ਕਨਵੀਨਰ) ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਕਾਨਫਰੰਸ ਦਾ ਦੂਜਾ ਦਿਨ 29 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਪੰਜਵੇਂ ਸੈਸ਼ਨ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏਗਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਾਗਰੀ ਚਰਚਾ ਸੈਸ਼ਨ, ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੌਂਸਲ, ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਵੰਡ ਅਤੇ ਸਰਬ–ਭਾਸ਼ਾਈ ਕਵਿਤਾ ਸੰਮੇਲਨ ਸ਼ਾਮਲ ਰਹਿਣਗੇ।