ਬੁਢਾਪੇ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਮਾਰਗ ਕਿਤਾਬਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਵਿਜੈ ਗਰਗ
ਜਦੋਂ ਵੀ ਅਸੀਂ ਕੋਈ ਚੰਗੀ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ ਇਹ ਨਵੇਂ ਵਿਚਾਰਾਂ, ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਰਾਹ ਖੋਲ੍ਹਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਵਾਲਾ ਵੇਰਾ ਨਾਜ਼ਰੀਅਨ ਦਾ ਹੈ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਸੁਣਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਾਡੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗੀਆਂ ਦੋਸਤ ਹਨ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਵਾਂਗ ਸਿਖਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਾਂ ਵਾਂਗ ਉਹ ਹਰ ਮੁਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਸਾਡਾ ਸਾਥ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਵਾਂਗ ਹਰ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਸਹੀ ਰਾਹ ਦਿਖਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਗਿਆਨ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣ ਦੀ ਕਲਾ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਕਈ ਰਿਸ਼ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਵਹਿਣ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਕੇ ਛੱਡ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਸਹੀ ਰਾਹ ਦਿਖਾ ਕੇ ਔਖੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਾਡੇ ਦੁੱਖ, ਦਰਦ, ਸੁੱਖ ਅਤੇ ਇਕੱਲਤਾ ਦੀਆਂ ਸਾਥੀ ਹਨ।
ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਇੱਕ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੱਕ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਮਾਧਿਅਮ ਹੈ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਬਾਰੇ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਜਾਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਬੁੱਤ ਮੰਨਦੇ ਹਾਂ। ਕਈ ਵਾਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇੰਨੀ ਇਕਸਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂਮੈਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ-ਕਦਮਾਂ 'ਤੇ ਚੱਲਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਡੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਸਗੋਂ ਸਾਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੜ੍ਹਨਾ ਦਿਮਾਗ ਲਈ ਚੰਗੀ ਕਸਰਤ ਹੈ। ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਮੇਂ ਸਾਡੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਟੀਚੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।ਇਹ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਜਾਂ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਇਲਾਜ ਵਜੋਂ ਕਾਰਗਰ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜੇਕਰ ਚੰਗੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਲਿਖਣ ਦੀ ਆਦਤ ਨੂੰ ਅਪਣਾਈਏ ਤਾਂ ਇਹ ਹੋਰ ਵੀ ਵਧੀਆ ਨਤੀਜੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਡਾਕਟਰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵੱਡੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਲਿਖਣ-ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨੂੰ ਇਲਾਜ ਦੇ ਢੰਗ ਵਜੋਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਈ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਅਕਸਰ ਅਜਿਹਾ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦਿਮਾਗੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣ ਦਾ ਡਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।, ਤਾਂ ਜੋ ਦਿਮਾਗ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕੇ। ਅੱਜ, ਬਦਲਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਾਡੇ ਦੋਸਤ ਅਰਥਾਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਰੂਪ ਬਦਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ. ਜਿੱਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਮਿੱਠੀ ਮਹਿਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਸਾਡੇ ਮਨਾਂ 'ਤੇ ਛਾਪ ਛੱਡਦੀ ਸੀ, ਅੱਜ ਕਿਤਾਬਾਂ ਡਿਜੀਟਲ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਯੰਤਰ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀਆਂ ਜੇਬਾਂ ਵਿੱਚ ਫਿੱਟ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ।
ਫਿਰ ਵੀ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਪਾਹਜ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵਰਦਾਨ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇਕ ਥਾਂ 'ਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਪੜ੍ਹ-ਸੁਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਨੁਕੂਲ ਵੀ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਛਪੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਵੀ ਸਬੂਤ ਹਨ ਕਿ ਕਿਤਾਬਾਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਈ ਪ੍ਰੇਮੀ ਜੋੜਿਆਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੀ ਗੱਲ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅੱਜ, ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਕੁਝ ਲੋਕ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਕਲਿੱਕ ਨਾਲ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੇ ਹਨ. ਇਹ ਹੋਰ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਵਰਚੁਅਲ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਦਸ ਫ਼ੀਸਦੀ ਲੋਕ ਹੀ ਸੱਚੇ ਦਿਲ ਵਾਲੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੱਚਾ ਪਿਆਰ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋਇਹ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ 'ਤੇ ਕੋਈ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹਾਰਦਾ ਹੈ. ਜਦੋਂ ਕਿਤਾਬਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਪਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਕਾਫੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰੇਮੀ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਤੱਕ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿਚ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਕਿਤਾਬ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਪਵੇਗੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਕੀ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਹੋਵੇਗਾ। ਕਦੇ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਬ ਰੱਖੋ ਤੇ ਕਦੇ ਮੋਰ ਦਾ ਖੰਭ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਸਾਡੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਵੀ ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੀਨੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਕੌਣ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿੰਨੇਨਾ ਕਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਤਾਜ਼ਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ ਨਾਲ ਬਦਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਬੱਚਾ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਰੰਗੀਨ ਤਸਵੀਰਾਂ ਉਸ ਦੀ ਨਵੀਂ ਦੁਨੀਆਂ ਵਜੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਗਿਆਨ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਅੰਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਣ ਤੱਕ, ਗਿਆਨ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੱਕ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਿਲ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਬੁਢਾਪੇ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਮਾਰਗ ਕਿਤਾਬਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼, ਕਦਮ-ਦਰ-ਕਦਮ, ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਅੰਤ ਤੱਕ ਤੁਰਨਾ ਸਿਖਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਵਰਗੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਸਾਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਅੱਜ ਵਪਾਰੀਕਰਨ ਕਾਰਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ ਫੈਲ ਗਈ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਟੀਚੇ ਤੋਂ ਭਟਕਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਚੰਗੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਵਧਦੀ ਦੂਰੀ ਸਾਨੂੰ ਨੈਤਿਕ ਨਿਘਾਰ, ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਅਤੇ ਨਸ਼ਈ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਬੱਚਾ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਆਦਤ ਪੈਦਾ ਕਰੇ।ਉਤਸੁਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰੋ. ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਟੀਚਿਆਂ ਵੱਲ ਅੱਗੇ ਵਧੋ।
-
ਵਿਜੈ ਗਰਗ, ਰਿਟਾਇਰਡ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨਲ ਕਾਲਮਨਿਸਟ ਮਲੋਟ
vkmalout@gmail.com
Disclaimer : The opinions expressed within this article are the personal opinions of the writer/author. The facts and opinions appearing in the article do not reflect the views of Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media. Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media does not assume any responsibility or liability for the same.