ਆਸਤਿਕ ਬਨਾਮ ਨਾਸਤਿਕ:
ਧਾਰਮਿਕਤਾ ਅਤੇ ਨਾਸਤਿਕਤਾ: ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵੱਖਰੇ ਨਜ਼ਰੀਏ
ਬੁਨਿਆਦੀ ਟਕਰਾਅ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਅੰਤਰ
-ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਸਿਆਲਾ-
ਔਕਲੈਂਡ, 14 ਨਵੰਬਰ 2025
ਆਮ ਇਨਸਾਨ ਵੀ ਦੁਬਿਧਾ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਸ਼ਿਕਾਰ।
ਲੋਕ ਨਾਸਤਿਕ ਕਿਉਂ ਹਨ?
ਲੋਕ ਕਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਰੱਬ ਜਾਂ ਦੇਵਤੇ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਮੁੱਖ ਕਾਰਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਇਹ ਹਨ:
-
ਸਬੂਤ ਦੀ ਕਮੀ: ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਾਸਤਿਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੇ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਠੋਸ ਸਬੂਤ ਜਾਂ ਪ੍ਰਤੱਖ ਪ੍ਰਮਾਣ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਉਹ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਸਬੂਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
-
ਬੁਰਾਈ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ: ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੇ ਕਿ ਜੇ ਇੱਕ ਸਰਬ-ਸ਼ਕਤੀਮਾਨ, ਸਰਬ-ਗਿਆਨੀ, ਅਤੇ ਦਿਆਲੂ ਰੱਬ ਹੈ, ਤਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਦੁੱਖ, ਬੁਰਾਈ ਅਤੇ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਕਿਉਂ ਹੈ।
-
ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਰਕ: ਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਬਾਰੇ ਕਈ ਸਪੱਸ਼ਟੀਕਰਨ ਦਿੱਤੇ ਹਨ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਿੱਗ ਬੈਂਗ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸਵਾਦ)। ਨਾਸਤਿਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਪੱਸ਼ਟੀਕਰਨਾਂ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਤਰਕਸੰਗਤ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।
-
ਧਰਮਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸੀ ਗੱਲਾਂ: ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਹ ਸਾਰੇ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਰੱਬਾਂ ਜਾਂ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਾਸਤਿਕਾਂ ਲਈ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜਾ ਸੱਚਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
-
ਨਿੱਜੀ ਅਨੁਭਵ: ਕੁਝ ਲੋਕ ਧਰਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਾਖੰਡ ਜਾਂ ਬੁਰਾ ਵਿਵਹਾਰ ਦੇਖਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਨਾਸਤਿਕ ਰੱਬ ਬਾਰੇ ਕੀ ਸੋਚਦੇ ਹਨ?
ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੀ ਰੱਬ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਅਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਕਮੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮੰਨਦੇ ਹਨ:
-
ਰੱਬ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ: ਉਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੋਈ ਅਲੌਕਿਕ ਸ਼ਕਤੀ, ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਜਾਂ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦੇਵਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।
-
ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਰਜਣਾ: ਉਹ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰੱਬ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ, ਅਣਜਾਣ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ, ਜਾਂ ਮੌਤ ਦੇ ਡਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਸਿਰਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
-
ਨੈਤਿਕਤਾ ਰੱਬ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ: ਉਹ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਚੰਗਾ ਜਾਂ ਬੁਰਾ ਹੋਣਾ ਕਿਸੇ ਰੱਬ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਸਗੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਹਮਦਰਦੀ, ਤਰਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ’ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।
ਨਾਸਤਿਕ ਕੁਦਰਤ ਬਾਰੇ ਕੀ ਸੋਚਦੇ ਹਨ?
ਜਿੱਥੇ ਆਸਤਿਕ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੀ ਰਚਨਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਨਾਸਤਿਕ ਇਸ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ:
-
ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ: ਨਾਸਤਿਕਾਂ ਲਈ, ਕੁਦਰਤ ਭੌਤਿਕ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਕ ਨਿਯਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਅਲੌਕਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ।
-
ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਪੱਸ਼ਟੀਕਰਨ: ਉਹ ਕੁਦਰਤੀ ਘਟਨਾਵਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੀਂਹ, ਭੂਚਾਲ, ਜਾਂ ਜੀਵਨ ਦੀ ਉਤਪਤੀ) ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਖੋਜ ਦੁਆਰਾ ਸਮਝਦੇ ਹਨ, ਨਾ ਕਿ ਰੱਬ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਦੁਆਰਾ।
-
ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਹੈਰਾਨੀ: ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਾਸਤਿਕ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ, ਜੀਵਨ ਦੀ ਗੁੰਝਲਤਾ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਹੈਰਾਨੀ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ, ਇਹ ਸੁੰਦਰਤਾ ਹੋਰ ਵੀ ਖਾਸ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਿਰਫ ਕੁਦਰਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ।
ਲੋਕ ਆਸਤਿਕ ਕਿਉਂ ਹਨ?
ਆਸਤਿਕ ਉਹ ਲੋਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿਸੇ ਰੱਬ ਜਾਂ ਦੇਵਤੇ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦਾ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਕਾਰਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਇਹ ਹਨ:
-
ਨਿੱਜੀ ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ: ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਸਤਿਕ ਰੱਬ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਤੱਥਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਅਤੇ ਡੂੰਘੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੱਬ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਦਖਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
-
ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਉਤਪਤੀ: ਆਸਤਿਕਾਂ ਦਾ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਲਈ ਕੋਈ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਉਹ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇੰਨੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਸੰਗਠਿਤ ਦੁਨੀਆ ਅਚਾਨਕ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦੀ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ ਹੈ।
-
ਨੈਤਿਕਤਾ ਅਤੇ ਅਰਥ: ਧਰਮ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨੈਤਿਕ ਢਾਂਚਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਡੂੰਘਾ ਉਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਸਤਿਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਚੰਗੇ-ਮਾੜੇ ਦਾ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅੰਤਮ ਅਰਥ ਰੱਬ ਤੋਂ ਹੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
-
ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ: ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਆਸਤਿਕਤਾ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਆਸਤਿਕ ਰੱਬ ਬਾਰੇ ਕੀ ਸੋਚਦੇ ਹਨ?
ਆਸਤਿਕ ਲੋਕ ਰੱਬ ਨੂੰ ਸਰਵਉੱਚ ਹਕੀਕਤ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਰੱਬ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਬਾਰੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲਦੇ ਹਨ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਰੱਬ ਜਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਵਤੇ), ਪਰ ਕੁਝ ਸਾਂਝੇ ਸੰਕਲਪ ਇਹ ਹਨ:
-
ਸਰਬ-ਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਅਤੇ ਸਰਬ-ਵਿਆਪਕ: ਰੱਬ ਕੋਲ ਅਸੀਮ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਹਰ ਜਗ੍ਹਾ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।
-
ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਅਤੇ ਪਾਲਣਹਾਰ: ਉਹ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰੱਬ ਨੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
-
ਨਿੱਜੀ ਰੱਬ ਜਾਂ ਨਿਰਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸ਼ਕਤੀ: ਕੁਝ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ, ਰੱਬ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਹਸਤੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਰਾਹੀਂ)। ਦੂਸਰੇ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ, ਰੱਬ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਰਵਿਅਕਤੀਗਤ, ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਸ਼ਕਤੀ ਜਾਂ ਸਿਧਾਂਤ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
-
ਮੁਕਤੀ ਅਤੇ ਨਿਰਣਾ: ਰੱਬ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਨਿਰਣਾ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਜਾਂ ਸਜ਼ਾ (ਸਵਰਗ ਜਾਂ ਨਰਕ) ਦੇਵੇਗਾ।
ਆਸਤਿਕ ਕੁਦਰਤ ਬਾਰੇ ਕੀ ਸੋਚਦੇ ਹਨ?
ਆਸਤਿਕਤਾ ਵਿੱਚ, ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ:
-
ਰੱਬ ਦੀ ਰਚਨਾ: ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੇ ਕਲਾ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਜਾਂ ਰਚਨਾ ਦਾ ਸਬੂਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਰੁੱਖ, ਪਹਾੜ, ਅਤੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਰੱਬ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
-
ਸੰਭਾਲ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ: ਕਈ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ, ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੁਆਰਾ ਧਰਤੀ ਦਾ ਸੰਭਾਲਕਰਤਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਬਣਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ।
-
ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਦਾ ਅਨੁਭਵ: ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੁਦਰਤੀ ਸਥਾਨਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਹਾੜ ਜਾਂ ਨਦੀਆਂ) ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
-
-ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਸਿਆਲਾ-, writer
hsbasiala25@gmail.com
Disclaimer : The opinions expressed within this article are the personal opinions of the writer/author. The facts and opinions appearing in the article do not reflect the views of Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media. Babushahi.com or Tirchhi Nazar Media does not assume any responsibility or liability for the same.