ICAR ਨੇ Universities ਨੂੰ Natural Farming 'ਚ Graduation Courses ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼
ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਬਿਊਰੋ
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 12 ਦਸੰਬਰ, 2025: ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀ ਖੋਜ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ (ICAR) ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਖੇਤੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਬਦਲਾਅ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕੌਂਸਲ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਬੰਧਤ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਅਤੇ ਅਦਾਰਿਆਂ (Affiliate Universities) ਨੂੰ 'ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ' (Natural Farming) ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੋਰਸ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਨਾਲ ਹੀ, ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਪੋਸਟ-ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੋਰਸ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਦਮ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਖੋਜ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਬਦਲਾਅ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਸਿਲੇਬਸ ਤਿਆਰ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ
ICAR ਨੇ ਬੀ.ਐਸ.ਸੀ. ਐਗਰੀਕਲਚਰ (B.Sc Ag) ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਲਈ ਪਾਠਕ੍ਰਮ (Curriculum) ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਟਿਕਾਊ ਖੇਤੀ (Sustainable Practices) ਵੱਲ ਸ਼ਿਫਟ ਹੋਣਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ (Climate Change) ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।
ਦਰਅਸਲ, ਰਸਾਇਣਾਂ ਵਾਲੀ ਸੰਘਣੀ ਖੇਤੀ (Intensive Cultivation) ਕਾਰਨ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ (Soil Fertility) ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕੋਰਸ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਹੋਰ ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ।
ਖੇਤੀ ਮਾਹਿਰ ਦਵਿੰਦਰ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਦਿੱਤੇ ਦੋ ਵੱਡੇ ਸੁਝਾਅ
ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਮੰਨੇ-ਪ੍ਰਮੰਨੇ ਖੇਤੀ ਖੋਜਕਰਤਾ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ (Food Analyst) ਦਵਿੰਦਰ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ICAR ਦੇ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪਹਿਲ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਫਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਦੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤੇ ਹਨ:
1. ਬੀਜਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ (Change in Crop Varieties): ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਲਾਂਟ ਬਰੀਡਿੰਗ (Plant Breeding) ਖਾਦ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨੀਆਂ ਪੈਣਗੀਆਂ ਜੋ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਣ।
'ਆਰਗੈਨਿਕ ਬਰੀਡਿੰਗ' (Organic Breeding) ਰਾਹੀਂ ਤਿਆਰ ਕਿਸਮਾਂ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ (Water Responsive) ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਸਾਇਣਕ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਟਿਕਾਊ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਮਿਲੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਵੀ ਲਾਭ ਹੋਵੇਗਾ।
2. ਮੁਨਾਫੇ ਦਾ ਡੈਮੋ ਜ਼ਰੂਰੀ (Focus on Profitability): ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ 'ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਮੈਨੇਜਡ ਨੈਚੁਰਲ ਫਾਰਮਿੰਗ' (Community Managed Natural Farming) ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੂਜਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਇਹ ਲਾਜ਼ਮੀ (Mandatory) ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮੈਦਾਨੀ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ (Field Experiments) ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਮੁਨਾਫੇ ਨੂੰ ਸਾਬਤ ਕਰਕੇ ਦਿਖਾਉਣ, ਜਿਸਦੀ ਉਹ ਵਕਾਲਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਡਿਗਰੀ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਆਧਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਉਤਪਾਦਕਤਾ (Productivity) ਵਧਾਉਣਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਲਾਭ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹੁਣ ਤੱਕ ਕੈਮੀਕਲ ਆਧਾਰਿਤ ਖੇਤੀ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਖੇਤੀ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ (Agricultural Economics) ਦਾ ਫੋਕਸ ਹੁਣ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਵਾਪਸ ਦਿਵਾਉਣ 'ਤੇ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।